Verslag WiPC juli – september 2017
Sytske Sötemann, bestuurslid van PEN Nederland, schreef onderstaan verslag over de inspanningen van het WiPC voor gevangen en bedreigde schrijvers:
SIRENEMAIL
Juli
We vroegen de leden om een handtekening onder een brief aan de Chinese president, waarin hij werd verzocht om de dichter en Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo, en zijn vrouw, dichter en beeldend kunstenaar Liu Xia, direct en volledig in vrijheid te stellen nu hun situatie zo was verslechterd. Liu Xiaobo, ongeneeslijk ziek, was naar een gevangenisziekenhuis overgebracht, terwijl zijn vrouw nog huisarrest had.
Augustus
In deze zomermaand boden we bij wijze van uitzondering de leden iets te lezen aan:
Namens PEN Vlaanderen en PEN Nederland was Isabelle Rossaert als waarnemer aanwezig bij het proces tegen journalisten van de Cumhuriyet Gazetesi (De Republikeinse Krant) gedurende de laatste week van juli. Zij hield dagelijks een blog bij, dat behalve op onze Facebook-pagina’s, ook op MO* (Mondiaal Nieuws) verscheen. Via de link kon men haar verslag van ‘een Kafkaiaans absurd proces’ vinden: https://isabellerossaert.wordpress.com/2017/08/02/istanboel-graag-tot-wederzien/
September
In Polen staat de persvrijheid in toenemende mate onder druk sinds de rechts-nationalistische partij PiS in 2015 de verkiezingen won. De onderzoeksjournalist, Tomasz Piatek dreigde te worden aangeklaagd vanwege zijn onlangs gepubliceerde boek, ‘Macierewicz and his Secrets’ (‘Macierewicz I jego tajemnice’), waarin hij schrijft over mogelijke banden tussen de Poolse minister van Defensie, Antoni Macierewicz, en de Russische inlichtingendienst.
Het bestuur ondertekende namens PEN Nederland een brief van Amnesty International aan de Poolse Minister van Justitie en vroeg de leden om dat op persoonlijke titel te doen..
TURKIJE
Het werd er in deze periode niet beter op in Turkije en dus zaten we weer op het vinkentouw om de gebeurtenissen in dit land te volgen en voor zover van toepassing als PEN Nederland daar aandacht aan te besteden en op te reageren.
* Op 19 juni begon het proces tegen journalisten, schrijvers en politieke commentatoren, onder wie Ahmet Altan, Mehmet Altan en Nazlı Ilıcak. De zitting werd bijgewoond door vertegenwoordigers van een reeks internationale organisaties: ARTICLE 19, Amnesty International, Index on Censorship, Norwegian PEN en PEN International. Ook de ‘Bar Human Rights Committee of England and Wales’ en de ‘International Senior Lawyers Project’ sturen hun waarnemers. PEN International gaf naar aanleiding hiervan de volgende verklaring uit: “Maandenlang zitten schrijvers, journalisten en academici nu in voorarrest in Turkse gevangenissen. Sommigen zijn al meer dan een jaar geïsoleerd van hun medegevangenen wegens beschuldigingen waarvoor nog geen enkel bewijs is geleverd. Hun processen in juni en juli zijn een cruciale test voor de vrijheid van meningsuiting in Turkije. PEN International eist opnieuw hun onmiddellijke vrijlating.”
* In juni stond ‘de Turkse Gandhi’ op: “Als een eigentijdse Mahatma Gandhi trekt oppositieleider Kemal Kiliçdaroglu door Turkije op een ‘Mars voor Gerechtigheid’. Hij is op weg naar de gevangenis in Istanbul waar partijgenoot Enis Berberoğlu zit opgesloten. “Toen hij daar aankwam hadden zich inmiddels miljoenen medewandelaars aangesloten, allen in vreedzaam protest tegen de muilkorving door de Turkse overheid van elke vorm van oppositie.
* Begin juli werden Idil Eser en Taner Kılıç, respectievelijk de directeur en voorzitter van Amnesty Turkije, gevangen genomen op basis van ongegronde aanklachten. PEN Nederland demonstreerde mee met Amnesty voor hun vrijlating en tegen de repressie in Turkije op het Malieveld in Den Haag en bij de Turkse ambassade.
* Op 15 juli was het een jaar geleden dat de staatsgreep in Turkije mislukte. In het kader van de campagne van PEN Vlaanderen en – Nederland, ‘Een meervoud aan stemmen voor Turkije’, vroegen we acht Turkse schrijvers om een kort essay onder de titel ‘Het Turkije waar ik van houd’. Hun vertaalde verhalen zijn, behalve op onze eigen websites, ook gepubliceerd op de website van *MO: http://www.mo.be/essay/het-turkije-waar-ik-van-houd.
Op die zelfde dag werd het hierna volgende verhaal van onze voorzitter, Vonne van der Meer, in De Volkskrant geplaatst: “Wat de dochter van de gevangen Turkse schrijver vertelde”
//www.facebook.com/pennederland/photos/a.869684326396072.1073741827.297728913591619/1603036653060832/?type=3&theater
* President Erdoğan zei tijdens zijn toespraak op de herdenkingsbijeenkomst van de mislukte staatsgreep, dat hij de ‘noodtoestand’ nogmaals wil verlengen. Uit het rapport dat de Turkse uitgeversbond onlangs uitbracht blijkt hoe schrikbarend het effect van de ‘noodtoestand’ in het afgelopen jaar op de boekensector is geweest: http://penvlaanderen.be/onthutsend-rapport-over-de-boekensector-in-turkije/
* PEN International bracht opnieuw een verklaring uit over het gebrek aan vrije meningsuiting in Turkije: http://www.pen-international.org/newsitems/turkey-uphold-freedom-of-expression/
* Mede namens PEN Nederland was Isabelle Rossaert van PEN Vlaanderen als waarnemer bij het proces tegen de journalisten van de krant Cumhuriyet: “Kafka in Istanbul, zo voel ik me een beetje. Mijn eerste verslagje van een surrealistisch proces vind je op de wereldblog van MO*” Via deze link zijn haar dagelijkse verslagen, die ook wij publiceerden, te lezen: http://www.mo.be/auteur/isabelle-rossaert
* Tezelfdertijd verscheen in Qantara een interview met Aslı Erdoğan, dat wij overnamen: http://en.qantara.de/content/interview-with-turkish-writer-asli-erdogan-its-my-country-too
“language is the one thing that most strongly binds me to Turkey”
* Op 28 juli, aan het eind van de procesweek, kwam er een gezamenlijke verklaring van de internationale waarnemers (onder wie PEN-vertegenwoordigers) bij het proces tegen de Cumhuriyet-journalisten. Van de 17 journalisten die terecht stonden werden er 7 tijdelijk op vrije voeten gesteld:
http://www.pen-international.org/newsitems/joint-statement-by-international-observers-of-proceedings-in-the-cumhuriyet-trial/ Eén van de vrijgelatenen was de vader van Elif Günay, Turhan Günay, over wie Vonne van der Meer voornoemde column schreef.
* Onder het mom van ‘banden met terroristische organisaties’ gaat men in Turkije door met het opsluiten van mensen die opkomen voor de vrijheid van meningsuiting en voor de vrijheid om zich te uiten in de eigen taal. In het geval van Hasip Yanlıç is dat het Koerdisch. http://www.pen-international.org/…/turkey-kurdish-pen-memb…/
* De journalistiek in de Turkse Republiek is volgens professor Erik-Jan Zürcher “geen kwestie van hoor-en-wederhoor, maar van zie-je-wel.” Beluister via deze link het hele interview: http://www.nporadio1.nl/argos/onderwerpen/417612-argos-internationaal-turkije
* De hand van President Erdoğan bleek ver te reiken toen op verzoek van Turkije de van oorsprong Turkse schrijver, Doğan Akhanlı, al sinds 2001 Duits staatsburger, en zijn al tientallen jaren in Zweden wonende collega Hamza Yalçın (resp. met vakantie in Granada en Barcelona) door de Spaanse politie werden gearresteerd. Akhanlı zou jaren geleden in Turkije een strafbaar feit hebben gepleegd. De vermoedelijk werkelijke reden is echter dat hij ooit een artikel schreef over de Armeense genocide van 1915. Yalçın had zich kritisch uitgelaten na de mislukte staatsgreep van verleden jaar. PEN Nederland sloot zich aan bij het dringende verzoek van PEN Duitsland hen niet uit te leveren aan Turkije.
* Kafka in 2017: De vroegere hoofdredacteur van de Cumhuriyet, sinds een jaar in ballingschap in Duitsland, Can Dündar, die inmiddels voor Die Zeit een wekelijkse column schrijft over de situatie in Turkije, geeft zijn in Spanje gearresteerde collega’s in zijn column een nieuwe, volgens hem passende, achternaam, namelijk K. http://www.zeit.de/2017/35/dogan-akhanli-hamza-yalcin-tuerkei-fahndung-europa-can-duendar
* Aanvankelijk kreeg Aslı Erdoğan een reisverbod opgelegd en kon ze daardoor Turkije niet verlaten om op 22 september de ‘Erich Maria Remarque Vredesprijs’ in Osnabrück in ontvangst te nemen. Op de valreep mocht ze echter alsnog naar Duitsland, waar ze persoonlijk de prijs kon ontvangen: http://www.osnabrueck.de/friedenspreis/start.html
* Op 11 september vond het proces plaats tegen 17 journalisten en medewerkers van de krant Cumhuriyet. De uitkomst van het proces zal, volgens PEN International, bepalend zijn voor de houding van Europa ten opzichte van Turkije. Op de site van PEN Nederland staat een verkorte Nederlandstalige weergave van een essay over de zaak door Jørgen Lorentzen: http://pennederland.nl/proces-tegen-cumhuriyet-hervat
* Ook het verslag van de hand van de vertegenwoordiger van PEN Vlaanderen over de tweede zitting in het proces tegen de Cumhuriyet-journalisten in Istanbul spreekt boekdelen. Onder meer over het nut van internationale waarneming bij de processen tegen journalisten in Turkije:
http://www.mo.be/analyse/geeft-turkije-de-doodsteek-aan-de-persvrijheid
* Burhan Sönmez, een van de Turkse schrijvers die deelnam aan ons project ‘Een meervoud van stemmen voor Turkije’ (PEN Vlaanderen/Nederland) en tevens bestuurslid van PEN International, kreeg de Vaclav Havel Library Foundation’s “Disturbing the Peace” Award. Een interview met hem door PEN International’s Writers in Prison Committee voorzitter Salil Tripathi is hier te lezen:. “Istanbul is like different courtyards divided by big, thick walls.” http://www.vhlf.org/news/turkish-novelist-burhan-sonmez-to-recieve-the-vaclav-havel-library-foundations-disturbing-the-peace-award/
Andere landen waaraan wij aandacht hebben besteed:
Hongarije: Ook vlakbij, binnen de Europese Unie, wordt aan het recht op vrije meningsuiting getornd. PEN International berichtte over een nieuwe wet in Hongarije, die kwalijke gevolgen kan hebben voor internationale NGO’s: http://www.pen-international.org/newsitems/hungary-new-ngo-law-will-have-chilling-effect-on-freedom-of-expression/#sthash.ztHqXFCZ.gbpl
Nederland: Voormalig ombudsman Alex Brenninkmeijer presenteerde zijn rapport over bedreigde journalisten in Nederland. Zij verdienen betere bescherming door werkgever, politie en justitie, concludeert hij: https://www.trouw.nl/samenleving/bescherm-journalist-net-als-brandweerman~a5a926ce/
China: In april jl. vroegen we in onze Sirenemail nog om een handtekening voor de vrijlating van de Chinese schrijver (Nobelprijs 2010) Liu Xiaobo en zijn vrouw, de dichteres Liu Xa.
De zwaar zieke Liu Xiaobo werd van de gevangenis overgebracht naar een ziekenhuis, waar hij uiteindelijk in het bijzijn van zijn vrouw overleed op 13 juli. Solidariteitsverklaringen van schrijvers en PEN-leden over de hele wereld werden geplaatst op de website van PEN International: http://www.pen-international.org/newsitems/withliuxiaobo/#sthash.s4z0dcqa.gbpl
Het bestuur van PEN Nederland plaatste de volgende verklaring: http://pennederland.nl/liu-xiaobo-overleden.
Direct nadat Liu Xiaobo naar het ziekenhuis was overgebracht plaatsten we een link naar een filmpje waarop zijn vrouw twee gedichten voorleest, dat in 2014 met hulp van de BBC naar buiten was gesmokkeld en in het Nederlands vertaald werd door Job Degenaar: https://vimeo.com/129378011
Na het verstrooien van de as van haar man hebben de Chinese autoriteiten Liu Xia spoorloos laten verdwijnen. Men maakte zich ernstige zorgen over de gezondheid en omstandigheden van Liu Xia, die kennelijk ook na de dood van haar man nog onder huisarrest moet leven. Men kan geen contact met haar krijgen. PEN International vroeg om dat verontrustende bericht zoveel mogelijk te delen. Tot op heden helaas geen nieuws.
* Opnieuw kunnen de Chinese autoriteiten het niet opbrengen om een doodzieke schrijver, die nota bene zijn gevangenisstraf van twaalf jaar bijna heeft uitgezeten, zijn vrijheid te gunnen. Het gaat om het PEN-lid Yang Tongyan: http://www.pen-international.org/newsitems/china-authorities-must-provide-writer-with-adequate-medical-treatment/
* Meer slecht nieuws uit China:
De dichter Lang Zi (1968) is vrijdag 18 augustus in de Chinese plaats Guangzhou gearresteerd wegens ‘illegaal publiceren’. Dit heeft het onafhankelijke Independent Chinese PEN Center (ICPC) laten weten. Persoonlijke bezittingen zoals zijn computer zijn in beslag genomen. Lang Zi was net vrijgekomen na tien dagen detentie in juli. ICPC is zeer verontrust en voorzitter Bei Ling dringt bij de Chinese autoriteiten aan op een verklaring. Lang Zi is één van een reeks Chinese schrijvers en dichters die publiekelijk hun steun voor Liu Xiaobo en Liu Xa blijven uitspreken. Hij zit in de redactie van een nog te verschijnen poëziebundel opgedragen aan Liu Xiaobo. Volgens ICPC is dit de meest waarschijnlijke reden voor zijn arrestatie.
Op 29 augustus is Peng Heping opgepakt, die bevriend is met de gearresteerde dichter Lang Zi. Heping hielp vorig jaar bij de uitgave van werk van Lang Zi zelf en assisteerde hem bij de samenstelling van voornoemde bloemlezing. Hij werd gearresteerd wegens ‘illegale zakelijke activiteiten’.
India: PEN International verklaarde dat de Indiase schrijver en journalist Hansda Sowvendra Shekhar, in zijn land zonder bedreigingen moet kunnen blijven schrijven wat hij wil.
Een rechter besloot tot een verbod op de publicatie en verkoop van het boek “Godman to Tycoon: The Untold Story of Baba Ramdev”, zonder de verdediging te hebben gehoord van de uitgever, Juggernaut Books, en de auteur, Priyanka Pathak-Narain.
PEN International schreef al eerder een rapport over het ‘gebruik’ van de wet in India om tegenstemmen het zwijgen op te leggen: http://www.pen-international.org/the-india-report-imposing-silence/
Egypte
In Egypte werden drie journalisten, Medhat Safwat, Abdel-Rahman Mekled and Maher Abdel-Wahed, ontslagen door hun krant Al-Youm Al-Saba, vanwege hun Facebook-posts waarin zij zich kritisch hadden uitgelaten over een regeringsbesluit. PEN International verzocht in een verklaring de Egyptische autoriteiten om de onafhankelijkheid van de pers te waarborgen.
Mexico
Sinds maart 2017 zijn in Mexico al negen schrijvers en journalisten vermoord. Dat brengt het totaal sinds 2004 op 89. Zelfs de van regeringswege ingestelde beschermingsmaatregelen konden niet verhinderen dat op 22 augustus Cándido Ríos Vazquez op straat werd vermoord:. http://www.pen-international.org/newsitems/mexico-failure-of-protection-mechanisms-exposed-by-murder-of-ninth-print-journalist/
Oekraïne
Het 83ste jaarlijkse Internationale PEN Congres vond plaats in Liviv, Oekraïne.
*Alexis de Roode, die daar samen met Vonne van der Meer PEN Nederland vertegenwoordigde, schreef over de ‘Empty Chair’ voor de Oekraïense journalist Pavel Sheremet:
“Een van de krachtigste symbolen is de “empty chair” bij elke bijeenkomst, die wordt vrijgehouden voor een gevangen, verdwenen of vermoorde schrijver. Vandaag is dat Pavel Sheremet. Deze Oekraïense journalist stierf in 2016 door een autobom in Kiev. De zaak is nog niet opgelost en PEN oefent druk uit op de Oekraïense autoriteiten om meer/beter onderzoek te doen. VPRO zond 19 augustus een documentaire uit over de zaak.” https://www.vpro.nl/argos/media/afleveringen/2017/Oekraine-moord-op-Pavel-Sheremet.html
*Vonne van der Meer luisterde in Liviv onder meer naar het verhaal van Enoh Meyomesse (64), schrijver uit Kameroen, en schreef de volgende impressie:
“Hij vertelde uit eigen ervaring en erg aanstekelijk hoeveel het schrijven van brieven en kaarten aan gevangen auteurs betekent.”
