Het Writers in Prison Committee (WiPC) van International PEN zet zich in voor schrijvers en journalisten in de ruimste zin van het woord die vervolgd worden vanwege hun recht op vrije meningsuiting, zoals vastgelegd in de Verklaring van de universele rechten van de mens.
Er zijn op dit moment 56 PEN Centra met een WiPC. De gigantische databank in Londen verzamelt gegevens over alle gevallen van vervolging inclusief de juridische gang van zaken en verstrekt deze, samen met adressen van de betrokken autoriteiten, aan de landelijke PEN Centra. Jaarlijks worden gemiddeld 700 gevallen geregistreerd, variërend van langdurige gevangenisstraffen tot bedreigingen en frequente verhoren. De informatie wordt tweemaal per jaar gebundeld in de zogenaamde Case List.
Van groot belang voor deze problematiek is de aandacht hiervoor van de Commissie voor mensenrechten van de Verenigde Naties. Het WiPC van International PEN rapporteert daar over landen die veelvuldig de mensenrechten schenden, en over de aard van de schendingen. Op die landen wordt extra druk uitgeoefend om de vrijheid van meningsuiting te respecteren.
Globaal genomen kan het werk worden verdeeld in de volgende onderdelen:
1. Via het Rapid Action Network (RAN), dat regelmatig een aantal stringente gevallen en maandelijks een bepaald land onder vuur neemt, tracht het WiPC buitenlandse regeringen en instituties te bewegen tot vrijlating of strafvermindering van gewetensgevangenen. In zo’n geval worden de buitenlandse autoriteiten overspoeld door tientallen protestbrieven tegelijk.
2. Honorary Members: Wanneer PEN Centra zich voor een bepaalde gevangene in het bijzonder willen inspannen, kunnen ze hem of haar adopteren. Soms kan een missie worden opgezet om persoonlijk bij een rechtszaak aanwezig te zijn en erop toe te zien dat het proces correct verloopt. Het WiPC biedt bovendien morele steun. Opbeurende brieven en kaarten hebben menig vervolgde schrijver nieuwe moed gegeven om door te gaan. WiPC Nederland heeft vijf Honorary Members.
3. Een van de belangrijkste en tevens moeilijkste taken is om aandacht te trekken van de media, contact te krijgen met ambassades van landen waar de mensenrechten worden geschonden en interesse te wekken bij Nederlandse ambassades en bij hogere functionarissen in die landen.
Zowel het RAN als de Honorary Members hebben baat bij zo professioneel en breed mogelijk opererende Writers in Prison Committee’s. Bij het jaarlijkse International PEN Congress wordt regelmatig één dag gewijd aan het WiPC. En sinds 1996 vindt eens in de twee jaar een Internationale WiPC Conferentie plaats om van gedachten te wisselen en nieuwe strategieën uit te stippelen. 15 november is uitgeroepen tot de Dag van de Gevangen Schrijver.
Het Writers in Prison Committee van International PEN bestaat sinds 1960.
ICORN
ICORN is het International Cities of Refuge Network dat in 2005 werd opgericht in Noorwegen. Wereldwijd zijn inmiddels meer dan 70 steden aangesloten bij het ICORN netwerk. ICORN biedt schrijvers die door hun werk gevaar lopen, tijdelijk onderdak en een vluchtplek, doorgaans voor een jaar. De schrijver krijgt door het verblijf de gelegenheid ‘op adem te komen’. In Nederland is PEN Nederland het aanspreekpunt voor ICORN. Zie ook www.icorn.org.
ICORN Amsterdam
Amsterdam was een van de oprichtingspartners van ICORN en fungeert al sinds de jaren ’90 als vluchtstad voor schrijvers. In Amsterdam fungeert het voormalig woonhuis van de familie van Anne Frank aan het Merwedeplein, waar zij negen jaar woonden voor ze naar het Achterhuis vertrokken, als schrijversverblijf.ICORN Rotterdam
Rotterdam is sinds 2016 ook een ICORN vluchtstad. In Rotterdam biedt Verhalenhuis Belvédère een woon- en werkplek aan een vluchtschrijver, in principe voor de periode van een jaar.
ICORN Leiden
Sinds 2018 is er ook een vluchtstad Leiden.
Shelter City
Onafhankelijk van ICORN kent Nederland ook het Shelter City programma dat gevluchte schrijvers (met name journalisten) onderdak biedt voor 3 maanden. Het project is opgezet door Justice & Peace. Aan dit programma doen zes steden mee die per jaar ongeveer 15 gevluchte schrijvers kortdurend onderdak bieden.
