Een schrijver in ballingschap
Enoh Meyomesse (64), getrouwd en vader van vier kinderen, kon in Kameroen vaak niet schrijven door honger en zorgen. Vonne van der Meer, voorzitter van PEN Nederland, ontmoette hem op het PEN International Congress in Lviv, Oekraïne en schreef er onderstaand stuk over.
Een schrijver in ballingschap
Enoh Meyomesse (64), getrouwd en vader van vier kinderen, kon in Kameroen vaak niet schrijven door honger en zorgen. Nu zit hij in Lviv op het podium van het PEN congres, want hij heeft ons iets te zeggen. In november 2011 werd hij in Yaoundé gearresteerd. Een waslijst beschuldigingen volgt, zo uiteenlopend dat een beetje serieuze thrillerschrijver ze liever over verschillende personages zou verdelen: diefstal van goud, poging tot staatsgreep, aanzet tot oproer, verboden wapenbezit. Uiteindelijk zou hij drie jaar en vier maanden in de ‘Prison Centrale de Kondengui’ gevangen zitten. Ik stel hem me voor in een gevangenisoverall, deze rijzige Kameroenees die ik al een paar maal in lange regenjas, op het hoofd een klassieke beige hoed, door de straten van Lviv heb zien wandelen.
Op een ochtend werd de journalist door twee bewakers naar de directeur gebracht, die hem verontwaardigd ontving. Meyomesse beschrijft de klucht voor twee heren met veel plezier. De directeur wees naar een stapel post op zijn bureau, brieven en ansichtkaarten uit België, Nieuw Zeeland, Canada, Duitsland. Brieven voor Meyomesse maar ook voor de directeur. ‘Al deze mensen beweren dat je hier slecht behandeld wordt. Ik wil dat je ze nu terugschrijft en ze vertelt dat het een leugen is.’ ‘Maar meneer de directeur, als ik dat doe zullen ze me niet geloven. Ze begrijpen meteen dat ik onder druk ben gezet. En dan krijgt u nog veel meer post.’
Dan verandert zijn toon. Hij mocht de brieven mee naar zijn cel nemen. Daar drong pas goed tot hem door hoeveel kaarten en brieven van over de hele wereld er bij de gevangenis bezorgd waren. ‘De tranen sprongen me in de ogen.’ Hij kijkt de zaal in: ‘U vraagt zich misschien af of het uitmaakt dat u naar een gevangenis of gevangene schrijft. Ja, wel degelijk! De bewakers behandelden me vanaf dat moment veel beter. Ze dachten natuurlijk: die man krijgt zoveel post, die moet wel heel bekend zijn. Laten we op onze tellen passen.’ Nog diezelfde week kreeg hij pen en papier, en later zelfs een laptop. Op 27 april 2015 werd hij vrijgelaten.
In oktober van datzelfde jaar ontving Meyomesse een uitnodiging om voor twee maanden naar Duitsland te komen. Tijdens zijn verblijf vroeg hij asiel aan. Hij woont nu in Darmstadt en is productiever dan hij ooit geweest is. ‘Ik hoef me geen zorgen meer te maken hoe ik aan eten kom. Of ik papier zal kunnen kopen. Of ik vanavond wel elektriciteit heb om bij te lezen. Ik kan boeken kopen! Ik ben opgebloeid. Doordat ik drie keer per dag eet kan ik me nu tenminste concentreren. Ik stuur het ene artikel na het andere naar Kameroen. Sinds ik hier ben heb ik al meerdere boeken geschreven.’
Later neem ik hem even apart om hem nog wat vragen te stellen. Hij geeft nauwgezet antwoord. Geeft data op, schrijft de naam voor me op van de gevangenis, en van de kranten waarvoor hij gewerkt heeft: Demain le Cameroun, Le Courrier, Le Messager. Op een vraag gaat hij liever niet al te diep in: Of hij alleen in Darmstadt woont? ‘Ja.’ Of zijn vrouw en kinderen zich bij hem zullen voegen? ‘Vanaf het moment dat ik in Duitsland was heb ik geprobeerd ze hierheen te krijgen, maar tot nu toe is dat niet gelukt.’ Hij tikt met zijn wijsvinger op mijn blocnote, als om zijn woorden te onderstrepen. ‘Maar in mijn werk ben ik nu gelukkig.’
Vonne van der Meer
Namens PEN Nederland
Van 18 september tot en met 21 september 2017 vond in Lviv, Ukraïne, het 83e jaarlijkse PEN International Congress plaats, waar zo’n 145 PEN-centra uit meer dan 100 landen elkaar ontmoeten. Tezamen vertegenwoordigen zij 25.000 schrijvers, waaronder Enoh Meyomesse. Hij publiceerde 8 romans en 10 dichtbundels.
