Verslag WiPC PEN International Congress 2012

Wie uit de mist wil ontsnappen, ontmoet de tijger’ (Koreaans spreekwoord)

Verslag van de bijeenkomsten van het International Writers in Prison Committee,
PEN International Congress 2012 (Zuid-Korea)

(door Job Degenaar)

Empty Chair

20121101-202259.jpg
De al traditie geworden Empty Chair, een lege stoel, gereserveerd voor een gevangen schrijver, is tijdens de vergadering voor Tal-Al Mallouhi, een Syrische dichteres, blogger en studente, die in 2009 op 19-jarige leeftijd gearresteerd werd op grond van e-spionage op haar blog, hoewel er geen officiële aanklachten tegen haar waren ingediend. Ze is veroordeeld tot vijf jaar celstraf. Bij het proces mocht geen familie van haar aanwezig zijn. Vanaf die tijd wordt ze op een geheime plaats vastgehouden.

Opening van de vergadering
De vergadering van circa 70 WiPC-gedelegeerden wordt voorgezeten door de met ruime meerderheid als voorzitter van WiPC International herkozen Marian Botsford Fraser. Deputy Director Sarah Whyatt (die dit jaar, na 21 jaar werken voor de PEN, afscheid neemt) en Cathy McCann (Asia and Middle East-researcher) staan haar bij. Eerst passeren huishoudelijke mededelingen en het arresteren van de conceptnotulen van de vorige bijeenkomst in Belgrado (september 2011).
De ingediende resoluties zijn dit jaar opvallend minder houterig geformuleerd dan voorheen. Per onderwerp is nu één resolutie, ‘one basic ethical document’, opgesteld door gezamenlijke centra, in een krachtiger journalistiek taalgebruik.
Marian Botsford Fraser wijst erop dat er in landen met een dictatoriaal regime duidelijk een verschuiving plaatsvindt van censuur op gedrukte boeken naar die op digitale informatie.
Op het gebied van religie waren het afgelopen jaar Rusland en Turkije opvallende issues. De situatie in Birma is onverwacht zeer ten gunste van de mensenrechten veranderd, hoewel waakzaamheid blijft geboden (etnische en religieuze verschillen steken amper een maand later de kop op, met veel geweld).
In de loop van de bijeenkomst komen opmerkelijke wereldwijde WiPC-acties van het afgelopen jaar aan de orde en andere aandachtspunten. De belangrijkste daarvan staan hieronder.

Bahrein
De situatie in Bahrein escaleert. Vanaf de Arabische Lente worden de gezichten van kritische bloggers en uitgevers op de televisie getoond. Dissidenten worden in gevangenissen slecht behandeld.
Bij het militaire en civiele hof werd recentelijk het levenslange vonnis bevestigd van Dr. Abduljalil Al-Singace, vanwege zijn (vreedzame) oppositie-activiteiten op 22 juni 2011.
Uit recente studies van het Citizen Lab in Toronto blijkt dat de regering in Bahrein ‘malware’ (surveillance software) aanbrengt op computers van activisten, binnen en buiten het land. Overigens is veel van deze cybercriminal software voor computers en smartphones gewoon te koop. Bij het bespioneren van de Dalai Lama werd deze software ook gebruikt. Ook in Centraal-Azië en Afrika worden computers hiermee geïnfecteerd.

Vietnam
In Vietnam is een wet aangenomen waarmee bloggers kunnen worden aangepakt onder de vage beschuldiging van ‘undermining the nation’.

Mexico
In juni 2012 is er een WiPC-missie geweest naar Mexico, het gevaarlijkste land voor journalisten ter wereld, om aandacht te vragen voor de risico’s die zij voortdurend lopen, vooral wanneer zij kritisch berichten over drugskartels of corruptie bij overheden. (Doods)bedreigingen zijn aan de orde van de dag. De daders blijven bijna altijd ongestraft. De WiPC-missie heeft duidelijke afspraken met regeringsvertegenwoordigers uit verscheidene districten gemaakt.
Op 13 augustus 2012 werd de actie ‘Write Against Impunity’ wereldwijd gelanceerd n.a.v. de tientallen moorden in Mexico in de afgelopen jaren op schrijvers, journalisten en uitgeverij-medewerkers. Minder dan vijf procent van deze cases is door de autoriteiten opgelost.

Wit-Rusland
De Wit-Russische schrijver en mensenrechtenverdediger Ales Bialetiski is tot 4½ jaar detentie veroordeeld. Hij schrijft veel in de gevangenis, zodat iemand de cynische opmerking maakte dat gevangenissen goede schrijvershuizen zijn. De situatie in Wit-Rusland is sinds 2011 niet verbeterd. In Engeland was er in het voorjaar een ludieke teddybeeractie bij de Wit-Russische ambassade. Honderden beren droegen een bord om hun nek: ‘I demand freedom op speech’. De politie was gebeld met de mededeling: ‘The embassy is under attack’.

Filippijnen
De fysieke conditie van de Filippijnse zanger, dichter, acteur en liedjesschrijver Ericson Acosta is zeer zorgelijk. Hij werd gearresteerd in februari 2011 vanwege zijn roep om vrijheid en democratie.

Rusland
De situatie in Rusland is de afgelopen maanden verder verslechterd. Niet alleen het Pussy Riot-incident baart opzien, ook het feit dat homoseksuele propaganda verboden is. De overheid criminaliseert vrijheid van expressie. De Russische PEN is zelf erg actief en brengt zichzelf daarmee in gevaar. De opvatting dat iemand geen kunstenaar is, maar een politiek activist (ook wel ‘political advocacy’ genoemd) wordt ook door vele andere regeringen misbruikt.

Turkije
Turkije is het land waar de meeste processen lopen tegen schrijvers. De aanklachten zijn voornamelijk ‘insulting Turkishness’, ‘defamation’ en ‘insanity’. Meer dan honderd schrijvers zitten gevangen, veelal van Koerdische afkomst of van een andere minderheidsgroepering.

China
Dichter Zhu Yufu is één maand na het begin van de Arabische Lente gearresteerd, uit vrees dat de onrust zou overwaaien naar China. Hij zit zeven jaar gevangen op grond van een kritisch gedicht (dat slechts 27 karakters telt).
Tienchi Martin-Liao, president van het Independent Chinese PEN Centre (ICPC), is zeer bezorgd over de situatie van de vrouw van Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo, Xia. Zij heeft, als volkomen onschuldige, huisarrest sinds 2010. De webmaster van het ICPC, Ye Du, is vrijgelaten. In 2007 schreef de Chinese communistische partij hem een brief, waarin stond dat de partij het ICPC als een anti-communistische organisatie beschouwde. De overheid diende, aldus de brief, ervoor te waken dat het ICPC invloed zou krijgen op mensen en media. Twee leden van het ICPC mochten China niet verlaten voor het PEN Congres in Korea. (De officiële ‘Chinese PEN’ is een verlengstuk van de communistische partij. In 1988 liep deze organisatie kwaad weg uit een PEN-congres.)
In juni 2012 heeft de partij een lijst opgesteld van verboden binnen- en buitenlandse boeken (de censuur gaat nu ook over grenzen heen). Boeken van Suhrkamp-Verlag (die ook boeken van dissidente Chinese schrijvers in haar fonds opneemt) en Hong Kong-uitgeverijen zijn in de ban gedaan. In Hong Kong probeert men kinderen via school te wijzen op de voor- en nadelen van de communistische partij. De situatie in Tibet is intussen erg slecht, wat de reden is dat de Tibetaanse PEN-In-Exile afwezig is op het congres.

Ethiopië
Anti-terrorisme-wetgeving wordt gebruikt als middel tegen kritische geluiden. Diverse journalisten onder wie Woubshet Taye, Reeyot Alemu en Eskinder Nega kregen tussen de elf en achttien jaar gevangenisstraf.

Tiende WiPC-conferentie 2013
Van 14 tot 16 mei 2013 vindt in Krakow (Polen) de WiPC-conferentie plaats. Gelijktijdig wordt daar een Miłosz-festival gehouden en zal ook ICORN, het netwerk van steden waarin gevluchte schrijvers tijdelijk onderdak kunnen krijgen, een bijeenkomst hebben.

Kalender 2012-2013
De komende data zijn van belang voor wereldwijde acties:

Oktober 2012. Dankzij de nieuwe samenwerking met de Verenigde Naties komt China nu onder de aandacht van het United Nations Universal Periodic Review. Dit is een werkgroep van het United Nations Human Rights Council dat het met voeten treden van mensenrechten onderzoekt, aan de orde stelt en poogt te bestrijden (zie http://www.ohcr.org/en/hrbodies/upr/pages/uprmain.aspx).
1 en 2 november: Day of the Dead. Aandacht voor vermoorde schrijvers.
15 november: Dag van de Gevangen Schrijver. Aandacht voor de drie op 21 februari 2012 gearresteerde leden van Pussy Riot (waarvan er inmiddels een is vrijgelaten en de anderen naar een strafkamp in de Oeral zijn gestuurd), voor de situatie van gevangenen in Iran, Filippijnen, Turkije, Ethiopië en voor de Mexico-moorden op schrijvers (wat eigenlijk niet bij het thema van de dag past)
23 november: International Impunity Day
Begin december: Season’s Greetings (kaartenactie gevangen schrijvers)
Januari 2013: Nigeria en Mexico komen ter sprake bij de Verenigde Naties (UNUPR)
Februari: caselist WiPC International tweede semester 2012
Maart: Rusland komt aan de orde bij de Verenigde Naties (UNUPR)
8 maart: International Women’s Day
23 maart: World Poetry Day
3 mei: International Press Freedom Day
14-16 mei: WiPC-conferentie
Augustus: caselist WiPC International eerste semester 2013
September: bijeenkomsten WiPC (PEN-congres 2013).

Werkgroepen resoluties
De deelnemers worden in een volgende sessie verdeeld in drie werkgroepen met het doel de ingediende resoluties te bespreken: werkgroep 1) Azië/Stille Oceaan en Midden-Oosten, werkgroep 2) Afrika en de Amerika’s en werkgroep 3) Europa (Rusland, Turkije en Wit-Rusland). Ik kies voor de eerste werkgroep, omdat PEN Nederland Azië tot speerpuntregio heeft gemaakt.
Bij de resoluties worden voortdurend belangen afgewogen: wel of geen diplomatieke toon, voorzichtig of juist hard formuleren, wel of geen namen noemen. Enkele resoluties zijn te emotioneel van toon, sommige te lang, onvolledig of niet up-to-date. Twee resoluties over een bepaald land kunnen niet samengevoegd worden aangezien de items te divers zijn. Soms moeten met opzet namen van minderheidsgroeperingen worden geschrapt om te voorkomen dat de desbetreffende resoluties opgevat kunnen worden als politieke pamfletten. De resoluties betreffen o.m. acties m.b.t. Wit-Rusland, China, Cuba, Eritrea, Ethiopië, Iran, Mexico, Syrië, Turkije en Vietnam. Enkele dagen later worden alle resoluties die door het WiPC zijn ingebracht, in de Assemblee aangenomen.

Tot besluit
De WiPC-bijeenkomsten in Zuid-Korea, waarvan ik vooral de congreszalen heb gezien, bieden vooral helderheid en inzicht aangaande recente zorgelijke ontwikkelingen in de wereld m.b.t. de vrijheid van meningsuiting. Bij het actievoeren wordt óf gekozen voor de directe aanval (de confrontatie met de tijgers die achter de mist tevoorschijn komen) óf voor een diplomatieke omweg (men loopt met wijde boog om deze roofdieren heen, in de hoop hun gedrag anderszins te kunnen beïnvloeden).