Verslag WiPC oktober – december 2017
door Sytske Sötemann
De kwartaaloverzichten zijn bedoeld als archiefmateriaal. Op deze manier valt de informatie die PEN Nederland al eerder heeft gedeeld op sociale media, of waarvoor op andere wijze in de betreffende periode bijzondere aandacht was, eenvoudig te raadplegen.
DE MAANDELIJKSE SIRENEMAIL
Oktober: Nederland
Deze keer schreef Vonne van der Meer namens het bestuur aan de leden ‘geen oproep om een gevangen schrijver in China, Rusland of Turkije te schrijven. [Maar] eerder een gedachte, een hand in eigen boezem zo u wilt.’ Dit naar aanleiding van het gesprek dat columniste Elma Drayer voerde tijdens de jaarlijkse ALV van PEN met Özcan Akyol over de bedreigingen waarmee hij dit voorjaar, naar aanleiding van zijn serie programma’s ‘De neven van Eus’, te maken kreeg. Tegen het eind vroeg Drayer: ‘Heb je, toen bekend werd dat je ernstig bedreigd werd, reacties van collega schrijvers ontvangen?’ Nee, dat had hij niet en had hij wel gewild. Hoewel het PEN-bestuur Eus wel iets had laten horen, heeft het verzuimd de leden erbij te betrekken. Dat zal het bestuur voortaan anders aanpakken.
November: Iran
In Iran was er opnieuw een dichteres en wetenschapster in de gevangenis beland, namelijk Sedigheh Vasmaghi. In 2011 moest zij haar land ontvluchten, omdat zij vanwege haar gedichten en haar strijd voor vrouwenrechten bedreigd werd. In 2012 kon ze twee jaar lang als vluchtschrijfster van ICORN in Zweden verblijven, waarna ze tot op heden een aanstelling kreeg bij de Universiteit van Uppsala. In oktober wilde zij met haar man een bezoek brengen aan Iran – vermoedelijk in de veronderstelling dat ze als staatsburger van een ander land beschermd zou zijn – , maar al op het vliegveld werd ze gearresteerd. Zoals bij veel van haar collega-schrijvers, die niet konden vluchten en in de gevangenis zitten, is ook haar aanhouding politiek gemotiveerd.
December: Turkije
Can Dündar, voormalig hoofdredacteur van de Turkse krant Cumhuriyet (‘De Republiek’), die al ruim een jaar in ballingschap in Duitsland leeft, hield in november de Vrijheidslezing in De Balie. Bij die gelegenheid vroeg het bestuur van PEN Nederland of PEN iets speciaals voor hem zou kunnen doen. Zijn eerste reactie was veelzeggend en schrijnend: ‘Breng alsjeblieft mijn vrouw Dilek bij me.’ Met een bitter lachje vertelde hij vervolgens dat ondanks alle inspanningen tot op het hoogste diplomatieke niveau het nog altijd niet gelukt was om Dilek vanuit Turkije over te laten komen. Sinds zijn gedwongen verblijf in Duitsland hebben zij elkaar dus niet meer gezien. Toen Dilek zich in mei 2017 bij haar man wilde voegen, werd zij op het vliegveld in Istanbul door de douane tegengehouden. Haar paspoort werd afgenomen en ze kreeg een uitreisverbod. We vroegen onze leden haar te schrijven naar haar mailadres. Zij reageerde met een persoonlijk bedankje aan de brievenschrijvers.
TURKIJE
Facebook- en Twitterberichten en overige activiteiten
* Soms scheen er een licht in de duisternis: de journalisten Kadri Gürsel (11 maanden in voorarrest) en Yusuf Karataş (2 maanden in voorarrest) mochten buiten de gevangenis hun proces afwachten. Alle andere Cumhuriyet-journalisten moesten helaas weer terug achter de tralies: http://www.pen-international.org/newsitems/pen-welcomes-the-release-of-gursel-and-karatas-despite-dark-week-for-the-freedom-of-expression-in-turkey/
* De Turkse persbreidel ging niet alleen journalisten binnen Turkije aan: Ayla Albayrak van The Wall Street Journal is door een Turkse rechtbank veroordeeld tot twee jaar en een maand celstraf wegens ’terroristische propaganda’. WSJ-hoofdredacteur Gerard Baker noemt de veroordeling ongegrond en ‘vreselijk ongepast’: Albayrak deed gewoon haar werk, en dat is objectief verslag geven. Albayrak is op het moment in New York en is van plan in hoger beroep te gaan: https://www.wsj.com/articles/wall-street-journal-reporter-sentenced-to-prison-by-turkish-court-1507663509
* Ondanks de veiligheidsrisico’s had Can Dündar (Erdoğan had Interpol om zijn arrestatie gevraagd), voormalig hoofdredacteur van de oudste en meest invloedrijke krant van Turkije, Cumhuriyet (‘De Republiek’), besloten toch naar De Balie te komen om de Vrijheidslezing hier te houden. Dündar: ‘Erdogan wants to use Interpol as his personal police force in Europe. If Interpol and the European government (like the Spanish) wants to help him that would be their choice. We will challenge it. Thus, I decide to come to De Balie, whatever the risks are…’
We plaatsten diverse berichten over de Vrijheidslezing en spraken nog met Can Dündar zelf (zie Sirenemail van december). Ons verslag is te lezen op: http://pennederland.nl/balsem-op-de-wond-de-vrijheidslezing-van-can-dundar-in-de-balie
* Vreugde over de vrijlating van acht verdedigers van de mensenrechten in Turkije. Verdriet over het voorlopige karakter van hun vrijlating, want er hangt hun een gevangenisstraf van vijftien jaar boven het hoofd.
* Slecht nieuws voor de voorzitter van Amnesty International in Turkije: Taner Kılıç moest achter de tralies zijn proces afwachten. Intussen maakten zijn vrijgelaten collega’s zich op om in actie te komen voor zijn vrijlating: https://www.amnesty.nl/actueel/turkije-beslissing-om-amnesty-voorzitter-gevangen-te-houden-onbegrijpelijk
* Een lang interview met de veelzijdige Turkse schrijfster Aslı Erdoğan, onder meer over haar ervaringen in de gevangenis: https://www.worldliteraturetoday.org/2017/november/writing-judgment-or-scream-conversation-asli-erdogan-erkut-tokman
* De Turkse schrijfster en academica Hamide Yiğit stond terecht, zowel in Istanbul als in Ankara vanwege ‘belediging van het staatshoofd én van het “Turks-zijn” (Turkishness)’. PEN International gaf daarover een verklaring die besluit met de volgende – herhaalde – oproep aan Turkije: http://www.pen-international.org/newsitems/pen-international-concerned-about-criminal-proceedings-against-hamide-yigit/
* Rachida Lamrabet, bestuurslid van PEN Vlaanderen, woonde op 31 oktober een nieuwe zitting bij van het Cumhuriyet-proces in Turkije. Helaas wederom geen goed nieuws voor de persvrijheid in Turkije: http://penvlaanderen.be/nieuwe-zittingsdag-in-cumhuriyet-proces/
* Op initiatief van De Dag van de Bedreigde Advocaat demonstreren elke derde donderdag van de maand advocaten, journalisten en andere beroepsgroepen samen met PEN Nederland voor de Turkse Ambassade in Den Haag: ‘Keep your hands off Turkish lawyers, teachers, academics, judges, prosecutors, members of parliament, writers, journalists and others!’
* In Engeland gearresteerd worden vanwege het verkopen van een Koerdische krant? ‘Een land waar de vrijheid van meningsuiting nog altijd een groot goed is? Reikt de hand van Erdoğan zo ver? Tot diep in Europa?’ Zie hier een krantenbericht daarover: http://theregion.org/article/12201-erdogan-039-s-purge-in-britain-two-minors-two-women-arrested-for-selling-kurdish-newspaper
Eerder dit jaar werden op verzoek van Erdoğan in Spanje al twee journalisten in hechtenis genomen, die pas na veel diplomatiek onderhandelen weer vrijkwamen. PEN blijft agenderen en publiceren in de hoop op een beter lot voor die vrijheid.
* Hierbij de volledige – in het Engels vertaalde – verklaring van Ahmet Sik (een van de Cumhuriyet-journalisten in de gevangenis), die hij had willen voorlezen tijdens de zitting op 25 december, maar waarin hij na twee minuten werd onderbroken door de rechter. Direct daarna werd hij verwijderd uit de rechtszaal: http://www.pen-international.org/newsitems/cumhuriyet-trial-ahmet-siks-defence-statement-of-25-december/#sthash.x6yRXgWR.gbpl
En hier het verslag n.a.v. de korte zitting in MO* van Isabelle Rossaert, vice-voorzitster van PEN Vlaanderen, die in Istanbul verbleef: https://www.mo.be/reportage/turkije-het-land-dat-we-niet-mogen-loslaten
Andere landen waaraan wij aandacht hebben besteed
Spanje/Catalonië
PEN International’s Writers for Peace Committee kwam met een verklaring naar aanleiding van het ‘buitenproportioneel geweld’ tijdens het referendum tegen de burgers in Catalonië door de Spaanse politie: http://www.pen-international.org/newsitems/statement-on-the-catalan-referendum/
Oezbekistan/Oekraïne
Interpol en het ‘Red Notice System’ werden opnieuw misbruikt om een journalist te laten uitleveren aan het land dat hem/haar het zwijgen wil opleggen, via het land waar de journalist zich op dat moment toevallig bevindt. Nu door Oezbekistan, dat Oekraïne verzocht om uitlevering van de van oorsprong Oezbeekse journalist en dichter Narzullo Akhunjonov. Hij zit in de gevangenis in afwachting van een besluit van de Oekraïense overheid, die hem intussen ook nog een noodzakelijke medische behandeling ontzegt: http://www.pen-international.org/newsitems/ukraine-halt-extradition-of-dissident-journalist-to-uzbekistan/
Myanmar
Onder internationale druk kwamen journalisten en activisten vrij in Myanmar: https://www.amnesty.nl/actueel/journalisten-en-activisten-myanmar-vrij?utm_source=UA&utm_medium=email&utm_campaign=20171006&utm_content=indonesie
Egypte
* De vooraanstaande Egyptische schrijver, journalist en actief verdediger van mensenrechten Hesham Gaafar, wordt al sinds 2015 in erbarmelijke omstandigheden in voorarrest gehouden onder valse beschuldigingen. Zijn familie mag hem slechts sporadisch bezoeken en zelfs de noodzakelijke medische hulp wordt hem ontzegd. PEN International begon in het kader van het Rapid Action Network (RAN) een actie voor zijn onmiddellijke vrijlating: http://www.pen-international.org/newsitems/egypt-ongoing-arbitrary-detention-and-serious-health-concerns-of-prominent-egyptian-writer/
Onze leden vroegen wij dit bericht zoveel mogelijk onder de aandacht te brengen, het bestuur verzond brieven naar de Egyptische autoriteiten en de ambassade in Den Haag.
* In Egypte besloot het hoogste gerechtshof helaas niet tot vervroegde vrijlating van de blogger Alaa Abd El Fattah. Hij zal zijn opgelegde straf van vijf jaar moeten uitzitten, terwijl hij slechts opkwam voor de vrijheid van meningsuiting. Bovendien dreigde hij in een nieuw proces een volgende gevangenisstraf opgelegd te krijgen: http://www.pen-international.org/newsitems/egypt-blogger-faces-new-prison-sentence-for-insulting-the-judiciary/
Malta
Daphne Caruana Galizia werd in Malta gedood door een autobom. Haar blogs over haar onderzoek naar corruptie trokken vaak meer lezers dan alle kranten van Malta samen: https://www.theguardian.com/world/2017/oct/16/malta-car-bomb-kills-panama-papers-journalist?CMP=share_btn_fb
Bahrein
Internationale steun voor een oproep aan de regeringen van Amerika, Engeland, Noorwegen, Europa en Canada om bij de Bahreinse autoriteiten aan te dringen op de directe vrijlating van de verdediger van mensenrechten, Nabeel Rajab:
http://www.pen-international.org/newsitems/bahrain-15-rights-groups-to-us-uk-and-eu-support-nabeel-rajab-ahead-of-the-appeal-judgement-against-2-year-sentence-for-speaking-to-press/
Israël/Palestina
*Het verzoek tot opheffing van het al twee jaar durende huisarrest van Dareen Tatour, Palestijnse dichteres, fotografe en activiste, werd door de Israëlische rechter afgewezen:
http://www.pen-international.org/12/2017/israel-israeli-court-rejected-dareen-tatours-appeal-to-end-her-house-arrest/
Hier is een van haar nieuwe gedichten in Engelse vertaling te vinden, ‘Rebellion of Silence’: https://arablit.org/2017/10/11/26664/
* Tijdens de Israëlische inval in Gaza werden Palestijnse journalisten vermoord en mediaorganisaties aangevallen. Ook in tijden van oorlog dient de vrijheid van meningsuiting beschermd te worden. Israël weigert echter elke verantwoordelijkheid hiervoor:
http://www.pen-international.org/newsitems/pen-international-condemns-killings-of-journalists-and-attacks-on-media-during-israeli-offensive-in-gaza/
Mexico
Onvoorstelbaar: je bent journalist, je bent vader en je woont in Mexico. Dan kan er dit gebeuren:
https://www.democracynow.org/2017/12/21/headline/mexico_journalist_gumaro_perez_aguinaldo_assassinated_in_veracruz
Oeganda
De vervolgde Oegandese academica, schrijfster, dichteres en activiste Stella Nyanzi, vertelde in een interview met PEN International hoe belangrijk de aanhoudende publieke aandacht en de persoonlijke berichten voor haar zijn: What is your message to the PEN membership? http://www.pen-international.org/newsitems/pen-talks-to-prominent-ugandan-academic-and-activist-stella-nyanzi/
Nederland
* PEN-lid Celal Altuntas werd bedreigd met een onthoofdingsfilmpje. Aanvullend op dit bericht: hij had alsnog een afspraak met de politie gemaakt voor aangifte. Een vorige keer was daar namelijk weinig mee gebeurd, volgens Celal. PEN Nederland drong er daarom extra op aan dat de Nederlandse politie deze aangifte grondig zou onderzoeken.
* Bedreigingen hebben effect. De hoofdredactie van Het Parool schreef over ondergedoken misdaadverslaggever Paul Vugts:
https://www.parool.nl/amsterdam/-de-plek-van-paul-vugts-op-de-redactie-is-al-te-lang-leeg~a4549311/
Iran
* De gedeelde ‘2017 PEN Pinter Prize’ was mede voor de Bahá’í leraar en dichter Mahvash Sabet, die na tien jaar gevangenisstraf vrijkwam. Op de uitreikingsceremonie werd zij benoemd tot ‘2017 International Writer of Courage’. Tijdens die duistere gevangenisjaren begon zij met het schrijven van gedichten, die in het Engels werden vertaald en gebundeld onder de titel Prison Poems: https://www.englishpen.org/events/bahai-poet-mahvash-sabet-shares-2017-pen-pinter-prize-with-michael-longley/
* Zie voor Iran ook de Sirenemail van november.
BIJZONDERE DATA/ACTIES
Free Press Awards
PEN Nederland bezocht Free Press Live 2017, waar de straffeloosheid van het vermoorden van journalisten centraal stond. Diane Foley, de moeder van de in 2014 door IS vermoorde journalist James Foley, was keynote-spreker in het Vredespaleis in Den Haag. Zij vertelde dat de autoriteiten haar nu zeggen dat zij erop moet vertrouwen dat de daders van de moord op haar zoon berecht zullen worden. Zoals ze er destijds van de autoriteiten ook op moest vertrouwen dat haar door IS ontvoerde zoon vrij zou komen, zei ze. Op het vinden van de daders is één FBI-agent gezet, volgens Diane Foley. Intussen heeft ze daarom de Foley Foundation, opgericht voor het veilig thuis brengen van andere journalisten die worden vastgehouden: ‘Als ik geen gerechtigheid vraag, wie dan wel?’ Daarna volgde de uitreiking van de Free Press Awards, dit jaar alle drie aan vrouwen:
https://www.freepressunlimited.org/nl/nieuws/mwape-kumwenda-zambia-wint-most-resilient-journalist-award-2017
15 november: Dag van de Gevangen Schrijver
Wereldwijd zitten er ontelbare schrijvers om politieke redenen in de gevangenis. Elk jaar op 15 november geeft PEN International vijf van die ontelbaren een gezicht. Wereldwijde aandacht kan deze schrijvers helpen, op z’n minst in morele zin. Wij vroegen onze leden en volgers om ook een bericht te sturen: http://www.pen-international.org/newsitems/take-action-day-of-the-imprisoned-writer-2017/
10 december: Dag van de Mensenrechten
Behrouz Boochani, een Koerdisch-Iraanse journalist en filmmaker werd op zijn vlucht voor de Iraanse autoriteiten door Australië opgepakt en overgebracht naar Manus Eiland (Papoea-Nieuw-Guinea), waar hij sinds 2013 met ontelbare lotgenoten onder erbarmelijk omstandigheden verblijft, zonder enig uitzicht op asiel: http://www.pen-international.org/newsitems/on-human-rights-day-call-on-australia-to-provide-adequate-protection-resettlement-for-kurdish-iranian-journalist-behrouz-boochani/
Amnesty International Schrijfmarathon
https://www.amnesty.nl/schrijfmarathon-2017/schrijfacties-schrijfmarathon
Wereldwijd gebrek aan persvrijheid
Wereldwijd is het bijzonder slecht gesteld met de vrijheid van de media. Vergeleken met het afgelopen decennium is in dit jaar het laagste niveau bereikt. Turkije, Brazilië, Bangladesh, Burundi en Macedonië voeren deze neerwaartse tendens aan.
https://www.article19.org/xpa-17/
Overleden
Ook PEN Nederland betreurde het veel te vroege verlies van de onafhankelijke journalist Mehmet Ülger, die zich consequent is blijven inzetten voor de vrijheid van meningsuiting en de mensenrechten in Turkije: https://www.nvj.nl/nieuws/journalist-mehmet-%C3%BClger-overleden & https://www.nvj.nl/nieuws/tekst-uitgesproken-herdenkingsdienst-mehmet-%C3%BClger
