Verslag WiPC maart – juni 2017

In het voorjaar van 2017 is het WiPC weer erg actief geweest. PEN-bestuurslid Sytske Sötemann vertelt wat er verricht is:

SIRENEMAIL

April
In april vroegen wij onze leden om een brief van PEN International aan de Chinese president Xi Jinping mede te ondertekenen. PEN International verzocht daarin de Chinese regering om het recht op vrije expressie te eerbiedigen en de academici, journalisten, schrijvers, onder wie meerdere PEN-leden, die in de gevangenis zitten of onder huisarrest staan, hun vrijheid terug te geven, zodat hun stemmen weer gehoord kunnen worden. De petitie was al ondertekend door diverse auteurs en door allerlei PEN-centra, waaronder PEN Nederland. Met de campagne hoopte men de druk op de Chinese regering op te voeren.
Mei
In mei vroegen wij in navolging van PEN Engeland opnieuw (zoals ook in 2016) aandacht voor de Saoedische blogger, schrijver en activist Raif Badaw, die in 2012 wegens belediging van de islam werd veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf en gedurende twintig weken vijftig zweepslagen.
Raif was een van de Empty Chairs tijdens het PEN-congres in Québec in 2015 en ontving in oktober van dat zelfde jaar de Sacharov-prijs, die zijn vrouw Ensaf Haidar voor hem in ontvangst nam.
Nadat ook Raif’s advocaat Waleed Abulkhair in 2015 werd opgepakt en tot vijftien jaar gevangenisstraf veroordeeld, vanwege diens werk ter verdediging van de mensenrechten, is zijn situatie nog uitzichtlozer geworden.
In zijn naam werd door familie en vrienden de stichting Raif Badawi Foundation opgericht ter verdediging van de vrijheid van meningsuiting in de Arabische wereld. Zie www.raifbadawifoundation.org.
Juni
In juni vroegen wij onze leden een persoonlijk bericht te sturen naar Oleg Sentsov. Afgelopen 10 mei was het drie jaar geleden dat deze bekende Oekraïense schrijver en filmmaker werd gearresteerd in zijn woning op de Krim. Hij werd meegenomen naar een Russische gevangenis, gemarteld en in voorarrest gehouden tot aan zijn proces ruim een jaar later. Een militaire rechtbank achtte hem schuldig aan het plegen van terroristische activiteiten wegens zijn protest tegen de Russische annexatie van de Krim en veroordeelde hem tot twintig jaar gevangenisstraf. Vervolgens werd hij overgebracht naar een gevangenis in Yakutsk (in het verre oosten van Siberië) en sindsdien wordt hij in isolatie gehouden.
De aanwezigen op het Filmfestival in Berlijn( in februari van dit jaar) organiseerden, tijdens het festival eerder dat jaar, een speciale publieksactie en verzochten de Russische autoriteiten om zijn vrijlating.
Ook ontving hij dit jaar de “PEN/Barbey Freedom to Write Award”.
Zie ook: http://www.pen-international.org/newsitems/call-to-action-russia-free-oleg-sentsov/

TURKIJE
WIPC Conferentie als onderdeel van de tweejaarlijkse gecombineerde ICORN/WIPC Conferentie
in Lillehammer d.d. 21 mei tot 2 juni onder de titel ‘In Other Words’.
Uiteraard kwamen er tijdens deze conferentie ook andere landen dan Turkije aan de orde, het is wereldwijd immers slecht gesteld met het recht op vrije meningsuiting.
Maar in dit verslag willen we ons vooral richten op Turkije, omdat PEN Nederland zich met dit land – in het bijzonder sinds de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016 – al intensief heeft beziggehouden en de situatie daar voor onze collega’s met de dag slechter wordt. Tijdens de conferentie hebben we ons daarom direct aangesloten bij een op initiatief van PEN Vlaanderen begonnen campagne: ‘Een meervoud aan stemmen voor Turkije’. Op hun website (www.penvlaanderen.be) verwoorden zij hun motivatie als volgt: “PEN Vlaanderen focust dit jaar op Turkije. Omwille van de actualiteit, de nabijheid én de verwevenheid van ons land en Europa met Turkije. We bieden een platform aan een diversiteit aan Turkse schrijvers, die al dan niet nog in Turkije wonen, om zo de Turkse overheid ervan te overtuigen de vrijheid van meningsuiting in het land te respecteren.”

Van de zeven ‘empty chairs’ op de conferentie was er dit jaar opnieuw een voor een Turkse journaliste, namelijk voor Aslı Ceran Aslan, die op 9 februari jl. werd gearresteerd.

Allereerst enkele algemene berichten en mededelingen uit de conferentie:

De overige Empty Chairs waren voor de Eritrese journalist Dawit Isaak, die in september 2001 werd opgepakt en van wie sindsdien niets meer is gehoord. Voor Oleg Sentsov, een Oekraïense schrijver en filmmaker die in 2014 door de Russische rechtbank werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van 20 jaar, nadat hij op basis van getuigenissen van collega’s gezwicht onder folteringen beschuldigd was van terrorisme. Voor Raïf Badawi, de Saoedische blogger die in 2012 werd gearresteerd en in 2014 werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van 14 jaar, een boete van 1 miljoen Saoedische rials en duizend zweepslagen. Op 9 januari 2015 kreeg Badawi de eerste reeks van 50 zweepslagen, de rest van deze straf is uitgesteld om medische redenen. Voor de Eritrese dichter, criticus en hoofdredacteur Amanuel Asrat, gearresteerd in september 2001 en volgens de geruchten een van de weinige toen gearresteerde journalisten die nog in leven zijn. Voor de Eritrese schrijver Idris Said Aba Arre, eveneens in 2001 gearresteerd en vastgehouden op een geheime plaats, zonder contact met de buitenwereld, omdat hij kritiek had op de taalpolitiek van de Eritrese machthebbers. Voor de Syrische advocate, blogster en mensenrechtenactiviste Razan Zaitouneh, samen met drie collega’s ontvoerd door een Islamitische militie terwijl ze onderzoek deed naar mensenrechtenschendingen in Syrië).

De Keynote Speaker
De in het Engels schrijvende en in Londen wonende Pakistaanse Kamila Shamsie richtte zich in haar keynote speach op alles behalve vrijblijvende wijze tot de aanwezige schrijvers. Uit het verslag van PEN Vlaanderen (zie voor alle verslagen: www.penvlaanderen.be) citeren we met dank de volgende citaten uit haar toespraak:
‘It is the business of the novelist to know the world we are living in, as it is our business to observe.’
‘Nowadays you often hear: now the gloves are coming off. No! The gloves have always been off, now, the masks are coming off.’
‘Young novelists are often told to “write what they know”. Well, choose to know more!’
‘If we talk about freedom of expression, we generally talk about writers without such freedom. Point the fingers at the other writers for a change, those who cán write with freedom of speech and choose not to write about it. Why are yóu not writing? Why are yóu silent?’
‘The trajectories of history are moving in a certain directed path and will keep on doing so for many years. It is for the novelist to follow that path and observe.’

MAKE SPACE
In deze tijdens de conferentie begonnen wereldwijde campagne roept PEN International op om ruimte te maken voor het vrije woord, waarin de stemmen en verhalen van iedereen een gelijkwaardige plaats kunnen vinden.
PEN International vraagt de schrijvers van alle landen om deze verklaring mede te ondertekenen: http://www.pen-makespace.org/support en in eigen land soortgelijke campagnes te beginnen.

Wat kunnen de landelijke PEN-centra doen om gehoor en effect te bereiken?
Voor de landelijke PEN-centra is het vooral van belang dat zij hun eigen regeringen en ambassadeurs in de betreffende landen aanspreken. PEN International onderhoudt de wereldwijde contacten en spreekt politici, autoriteiten, organisaties en instellingen op internationaal niveau aan.
Blijf schrijven aan de gevangenen, hoe meer post hoe beter, want die houdt de moed erin. Zo vertelde Ma Tida uit Myanmar dat ze niet licht zal vergeten hoe haar zusje haar op een dag in de gevangenis bezocht met een tas vol post. En hoe haar zusje al die ansichtkaarten en brieven, bestemd voor haar, tegen het raam hield dat hen scheidde. En hoe goed dit haar deed.

Terug naar Turkije:
Wat staat ons te doen, hoe kunnen wij als landelijke centra het meest effectief optreden om in Turkije de vrijheid van meningsuiting op z’n minst te bevorderen?
De panelleden vertelden ons het volgende:
Elif Günay, dochter van Turan Günay (Cumhuriyet Kitap) die in de gevangenis zit met meerdere collega’s van zijn krant. Na zijn klacht over het gebrek aan beschikbare boeken in de gevangenis schreef Elif een open brief aan boekenbezitters met het verzoek een paar boeken naar de gevangenis te sturen, zodat al die politieke gevangenen wat te lezen zouden hebben. De gevangenisbibliotheek werd overstelpt met duizenden boeken, zodat die nu de best gevulde kasten heeft van het hele land.
Via hun advocaten proberen de gevangenen brieven naar buiten te smokkelen, want meer dan ooit hebben zij steun van buitenaf nodig.
Burhan Sönmez, bestuurslid PEN International en tevens advocaat. PI probeert telkens opnieuw solidariteitsverklaringen de wereld in te sturen voorzien van handtekening van internationaal bekende schrijvers. Daarnaast sturen ze zo vaak als mogelijk vertegenwoordigers naar Turkije om processen bij te wonen.
Abdolah Heejab, bestuurslid PEN Koerdistan, sinds 1992 in Noorwegen. Hij werd ooit gearresteerd vanwege een verklaring op een PEN-conferentie in Diyarbakir een jaar voordien. Hij vraagt ons de Koerdische kwestie als een onafhankelijk zaak te beschouwen. Zij worden zonder aanziens des persoons beschuldigd van terrorisme en krijgen dus altijd lange gevangenisstraffen.
Irfan Babaoğlu, voormalig lid PEN Koerdistan, mag het land niet uit en is ondanks een officiële uitnodiging van PI afwezig.
Een van de grote moeilijkheden in Turkije is het gebrek aan samenwerking tussen de diverse groeperingen, al hebben zij allen evenzeer te lijden onder het regime.
Maar onder de huidige druk is daarin wel enige vooruitgang te bespeuren, de gezamenlijke vijand is nu Erdoğan.

Aanbevelingen:
1. Controleer de mailcontacten via PI
2. Denk ook aan anderen dan schrijvers die hun mening niet mogen uiten.
3. Oefen druk uit op je eigen regering en de ambassade in Turkije plus de Turkse ambassade in jouw land. Vooral de landen van het Europese vluchtelingenverdrag met Turkije en de lidstaten van de NAVO kunnen extra druk uitoefenen.
4. Interstedelijke contacten kunnen worden voorgezet als de burgemeester te vertrouwen is, zoals in het geval van Şişli en Amsterdam.
5. Probeer samen te werken met andere organisaties t.b.v. meer ruchtbaarheid.
Bijvoorbeeld: PEN Denemarken houdt samen met Amnesty International iedere maand een demonstratie bij de Turkse ambassade. Ook Nederland had een gezamenlijke demonstratie met AI bij de Turkse ambassade in Den Haag en het Turkse consulaat in Rotterdam.

FACEBOOK
Onder aanmoediging van de schrijvers die het kunnen weten, die in de gevangenis zitten of hebben gezeten, die achtervolgd en bedreigd worden, die hun beroep niet in vrijheid kunnen uitoefenen, blijven wij dat doen wat voor hen van groot belang kan zijn, namelijk ‘agenderen, agiteren en publiceren’. Daartoe gebruiken wij onder meer Facebook.
Gemiddeld vier maal per week plaatsten we een bericht naar aanleiding van een actuele kwestie. Het gemiddelde bereik is ongeveer vijftig, met uitschieters naar ruim over de honderd. Meestal heeft dat te maken met de bekendheid van de in het bericht vermelde persoon/personen en of er elders in de media en door andere landelijke organisaties tegelijkertijd over de specifieke kwestie bericht wordt.
Het toetsen van de waarheid achter, ofwel de betrouwbaarheid van de berichtgeving is dan vaak al gebeurd door PEN International, of bijvoorbeeld Amnesty International, waarvan we vervolgens de berichten en verklaringen overnemen en voorzien van een korte introductie in het Nederlands.
Wat Turkije betreft volgen we daarnaast zelf intensief diverse Turkse en internationale bronnen.

Over Turkije plaatsten we in de afgelopen drie maanden achtentwintig berichten.
Iedereen die enigszins in verband zou kunnen worden gebracht met de Gülenbeweging, de Koerden of andere oppositie tegen Erdoğan kan beschuldigd worden van ‘banden met een terroristische organisatie’. Schrijvers die het nu eenmaal moeten hebben van hun publicaties in boeken, kranten, tijdschriften en op sociale media worden daarenboven meestal ook beschuldigd van propaganda voor die beweerde tegenstanders. De gevolgen hiervan zijn langdurige gevangenisstraffen. Daarnaast worden die ‘propagandamiddelen’ gesloten of lamgelegd met als gevolg broodroof van alle betrokkenen.
Een greep uit de zaken waarover wij berichtten:
Niet alleen Turkse journalisten, van wie velen in de gevangenis beland(d)en of gedwongen in het buitenland verblijven, zoals Can Dündar die met steun van PEN International en PEN Duitsland in ballingschap in Duitsland zit, maar ook buitenlandse journalisten hebben het zwaar te verduren in Turkije. Vaak krijgen ze geen vergunning meer en worden ze het land uitgezet of mogen ze niet meer naar binnen. De Turks-Duitse journalist voor Die Zeit belandde zelfs in de gevangenis.
Buitenlandse prijzen die aan gevangen schrijvers zijn toegekend zijn eveneens het vermelden waard. Zoals de ECF Prinses Margriet Award for Culture aan Aslı Erdoğan. En Burhan Özbilici die voor zijn foto van de moord op de Russische ambassadeur in een galerie in Ankara de World Press Photo 2017 ontving.
In een column schreef Frits Abrahams in de NRC over Harold Pinter en Arthur Miller die dertig jaar geleden namens PEN International al de vervolging van schrijvers in Turkije onderzochten en tot de conclusie kwamen dat marteling routine was.

Festival van het Vrije Woord
Het Festival van het vrije woord stond dit jaar in het teken van de thema’s: Turkije en veiligheid.
De jaarlijkse Persvrijheidslezing werd in dit kader gehouden door Ece Temelkuran, die journalisten overal ter wereld opriep om de waarheid te blijven verdedigen.
In het Europese Parlement hadden drie politieke groeperingen op de Internationale Dag van de Persvrijheid een tentoonstelling georganiseerd, waarin de toestand van meer dan 160 journalisten die momenteel vastzitten in Turkije wordt getoond.
De twee leraren, Nuriye Gülmen en Semih Özakça, die na hun onterechte ontslag in hongerstaking gingen om hun baan terug te krijgen, werden na 75 dagen opgepakt en gevangen gezet. De groeiende publieke belangstelling voor hun zaak was een bedreiging voor Erdoğan.
De voorzitter van Amnesty International Turkije, Taner Kiliç, werd in Izmir samen met 22 andere advocaten opgepakt op verdenking van betrokkenheid bij de coup. Vanzelfsprekend resulteerde dit in een wereldwijd protest van Amnesty International en andere organisaties.
En ja ook in Nederland worden de Turkse tegenstellingen gevoeld: Özcan Akyol werd ernstig bedreigd wegens zijn documentaire reeks over Turkije.

Andere landen waaraan wij aandacht hebben besteed:
Amerika, waar Trump journalisten weigerde, beledigde en negeerde.
Mexico, waar journalisten werden vermoord die over de drugshandel en de relatie tussen de regering en de maffia schreven.
In Wit-Rusland werd op 25 maart, de ‘Dag van de Vrijheid’, een vreedzame demonstratie voor vrijheid van expressie gewelddadig neergeslagen. Demonstranten, journalisten en anderen werden gevangen genomen en internet werd in het hele land afgesloten.
Eritrea, een van de meest repressieve regimes ter wereld (het staat helemaal onderaan in de Press Fredholm Index) wilde in Nederland een congres houden, maar dat werd verboden.
Rusland. Afgelopen 10 mei was het drie jaar geleden dat de bekende Oekraïense schrijver en filmmaker Oleg Sensor werd gearresteerd. Een militaire rechtbank achtte hem schuldig aan het plegen van terroristische activiteiten wegens zijn protest tegen de Russische annexatie van de Krim. We plaatsten zijn uit de gevangenis gesmokkelde brief.
De Iraanse journalist en schrijver Mohammad Said Kabudvand, aan wie we afgelopen jaar een Sirenemail hebben gewijd, werd op 12 Mei vrijgelaten. Kabudvand heeft 10 jaar in de gevangenis gezeten. Hij heeft geen nieuw proces gekregen.
De Nederlandse overheid eiste uit angst voor een asielaanvraag een borg van 10.000 euro van het Amsterdamse debatcentrum De Balie voordat de 19-jarige yezidi Parween Alhinto in Nederland haar verhaal mocht komen doen, over de periode dat de Islamitische Staat haar gevangen hield als slaaf.

Nieuwe aandacht voor de nog altijd gevangen gehouden Egyptische schrijver Ahmed Naji.
De Marokkaanse intellectueel Maati Monjib (55) heeft van zeer nabij meegemaakt hoe moeilijk kritische geesten het werken in Marokko wordt gemaakt. Kritisch schrijven over de koning kan niet.