Verslag Festival van het Vrije Woord
Afgelopen donderdag 3 mei was de Internationale Dag van de Persvrijheid. Het Persvrijheidscomité, waar onder andere de NVJ, Free Press Unlimited en PEN Nederland deel van uitmaken, organiseert daarom elk jaar het Festival van het Vrije Woord in het Nederlandse Instituut voor Beeld en Geluid te Hilversum. Hier wordt stilgestaan bij de staat van de persvrijheid in niet alleen Nederland, maar in de hele wereld. Het thema dit jaar: ‘Persvrijheid in het digitale tijdperk’.
Het middagprogramma was gevuld met workshops, gegeven door Menso Heus, Jolande Withuis, Ana van Es, Peter ter Velde en Jeanine Reutemann over onder andere ‘Digitale veiligheid’ en ‘Virtual Reality Journalism’. Tegelijkertijd vond een debat plaats over de ernstige inbreuk op de mensenrechten en de persvrijheid in Egypte. Rena Netjes (journalist en arabist) en Jan Jaap de Ruiter (arabist) gingen in gesprek met Karim Abdelrady, Ahmed Samir en Ibrahim Halawa, die op verschillende manieren betrokken zijn bij de oppositie tegen de ‘democratisch verkozen’ Egyptische president, Abdelfettah al-Sisi.
De opening van het hoofdprogramma, gemodereerd door Kees Boonman en Amber Brantsen, bestond uit een gesprek met CDA-kamerlid Pieter Omtzigt. Omtzigt werd onder andere gevraagd naar zijn onderzoek voor de Raad van Europa naar de vermoorde journaliste in Malta, Daphne Caruana Galizia.
Franklin Foer, schrijver voor onder andere The New Republic en The Atlantic, hield de jaarlijkse Persvrijheidslezing. Foer wist in zijn lezing het publiek zeer te verontrusten over de macht die zogenaamde ‘Big Tech’-bedrijven, zoals Google en Facebook, vandaag de dag hebben, niet alleen over onze gegevens maar ook over alle informatie die we voorgeschoteld krijgen, zonder enige achting voor kwaliteit of waarheidsgehalte. Toch wist Foer de zaal te inspireren, ondanks de hopeloosheid van de situatie die hij schetste. Wat doen we wanneer we in een cultuur leven waarin we elkaar allemaal ‘trollen’, als zelfs de president van de Verenigde Staten – wellicht de machtigste man op aarde – hier schaamteloos aan meedoet? Wat doen we als het vrije woord wordt aangevallen en het vertrouwen in het rationele individu niet zo vanzelfsprekend meer lijkt? Dan eisen we verantwoording. We dreigen massaal met het boycotten van bepaalde services. We blijven alert om ons heen kijken en kritische vragen stellen. Want dat is onze democratische plicht: het beschermen van de publieke sfeer en het vrije woord.
De avond ging vervolgens verder in twee verschillende ruimten. In zaal 1 gingen Jeroen Wollaars (NOS-correspondent Duitsland), Brenno de Winter (ICT-journalist) en Marije Vlaskamp (correspondent van de Volkskrant in China) verder in op de persvrijheid in het digitale tijdperk. Wollaars gaf zijn perspectief op het Netzwerkdurchsetzungsgesetz, een Duitse wet, aangenomen in 2017, die ‘fake news’ moet tegengaan. In zaal 2 gingen Jan Kleinnijenhuis (Trouw), Eric Smit (Follow the Money), Jan Driessen (ex-Aegon, ex-Brandpunt) en Alex de Vries (ex-De Telegraaf, ex-WNL) in op de grenzen van de financiële journalistiek. Er werd onder andere besproken hoe lastig grote bedrijven het journalisten kunnen maken door toegang tot bepaalde informatie te weigeren of verhinderen.
