Oproep aan dichters gedichtendag
BIRMA-ACTIE
‘Misschien moeten jullie wat minder aan je geweten en wat meer aan de Birmezen denken.’ – Ramsey Nasr (uit: In de gouden buik van Boeddha, De Bezige Bij, Amsterdam 2010)
Sinds oktober 2010 heet Birma (± 50 miljoen inwoners) ‘Republiek der Unie van Myanmar’, een benaming die bedacht is door de huidige machthebbers. Op 31 januari 2011 maakte een nieuwe grondwet formeel een einde aan de dictatuur. Veel militairen namen ontslag bij het leger om zodoende plaats te kunnen nemen in de nieuwe ‘civiele’ regering. De autoriteiten hebben politieke hervorming beloofd. Eind 2010 werd onder grote internationale druk Nobelprijswinnares en oppositieleider Aung San Suu Kyi vrijgelaten, evenals de bekende komiek/dichter Zarganar, samen met een honderdtal andere dissidenten. Een eerste stap. Het lijkt erop dat de deur op een kier is gezet. Toch zitten er nog minstens 1500 politieke tegenstanders van het militaire regime achter slot en grendel, onder wie tientallen schrijvers, die met behulp van vaag geformuleerde wetten veroordeeld zijn tot lange celstraffen. Ongeveer de helft zit gevangen om hun vreedzame deelname aan de protesten van de Saffraanrevolutie (de monnikenopstand in 2007, genoemd naar de kleur van hun gewaden). In de gevangenissen is gebrek aan voedsel, water en medische zorg.
Politieke gevangenen worden veelal vastgehouden op plekken ver weg van het thuisfront, waardoor familieleden zelden langs kunnen komen. Een groot aantal van hen wordt mishandeld, gemarteld of lang in eenzame opsluiting vastgehouden. Ernstige schendingen van humanitair recht kunnen in Birma straffeloos worden begaan. Het is een verheugende ontwikkeling dat er zeer recentelijk honderden politieke gevangenen zijn vrijgelaten onder wie ook de dichters van wie u in het onderstaande werk aantreft. Juist nu is het belangrijk internationale druk op de machthebbers te blijven uitoefenen. Een open deur is immers makkelijker verder open te duwen dan een dichte. Door gedichten van bekende Birmese dissidente schrijvers wereldwijd te verspreiden kunt u de druk helpen opvoeren.
PEN Nederland vraagt u daarom bij uw optredens op en rondom Gedichtendag 2012 poëzie voor te lezen van deze Birmese collega’s, die in benarde omstandigheden hebben verkeerd. Laten we daarbij vooral hun vrijlating vieren. In het onderstaande treft u enkele in het Nederlands vertaalde gedichten van hen aan.
Thargyi Maung Zeya
Thargyi Maung Zeya is de artiestennaam voor U Zeya (Rangoon,1953), dichter/journalist voor de verboden zender Democratic Voice of Burma. Werd 16 april 2010 gearresteerd, kort nadat zijn zoon Sithu Zeya gearresteerd werd vanwege het maken van foto’s van de bombardementen in Rangoon tijdens het Waterfestival (dat traditioneel het boeddhistische nieuwe jaar inluidt). Tijdens martelingen bekende hij dat zijn vader een journalist was voor de DVB.
U Zeya werd voor het eerst in 1976 gearresteerd wegens deelname aan een studentenstaking. Als politiek activist heeft hij een lange geschiedenis. Zijn proces, dat februari 2010 eindigde, vond plaats in de gevangenis, met als enige getuige de politie. Hij werd veroordeeld tot 13 jaar cel op grond van overtreding van de immigratiewet, het hebben van onwettige contacten en overtreding van de elektronica-wet.
MIJN ZOON, JE WERD VOLWASSEN
Als je hartstochtelijk je waardering kunt tonen
voor deze bewaker, die je cel met luide stappen
en hooghartig gezicht nadert
dan ben je, mijn zoon, volwassen.
Als je kunt hopen dat er een nieuwe dag aanbreekt
wanneer heel de wereld donker wordt
zich overgevend aan martelaarsdeugden
dan ben je, mijn zoon, volwassen.
Als je bewijzen kunt dat het waar is
dat geduld als een geestestoestand
machtiger is dan fysieke kracht
dan ben je, mijn zoon, volwassen.
Als je uit respect voor de reis van je voorouders
die getroffen werden door giftige pijlen
kunt vliegen boven de giftige pijlen
dan ben je, mijn zoon, volwassen.
Als je afval kunt veranderen in schoonheid
dan ben je, mijn zoon, volwassen.
Als je je moeilijkheden beschouwt
als nieuwe uitdaging voor je kansen
dan ben je, mijn zoon, volwassen.
Thargyi Maung Zeya
Vertaling: Job Degenaar (vanuit de Engelse versie van Wai Phyo Aye)
Als fel tegenstander van het militaire bewind van Myanmar heeft de bekende komiek en dichter Zarganar, pseudoniem voor Maung Thura (Rangoon, 1961), de afgelopen 15 jaar meerdere keren in een cel doorgebracht. Hij is in februari 2009 door een geheime rechtbank veroordeeld tot 35 jaar gevangenisstraf in de beruchte gevangenis in Myitkyina omdat hij tegenover de buitenlandse pers het trage handelen van de regering laakte na de cycloon Nargis in mei 2008, waarbij circa 80.000 mensen omkwamen. Zarganar begon zelf na de ramp een particuliere hulpactie voor de overlevenden. Op 12 oktober 2011 kwam hij, tesamen met andere gevangenen, plotseling vrij door een algehele amnestieregeling.
Zonder titel
Gelukkig dat mijn voorhoofd plat is
aangezien mijn arm daar vaak moet rusten
Achter me is er het licht van een maan
onzichtbaar hier in Myitkyina, die ik
maar moet vragen langs te komen
Zarganar
Vertaling: Job Degenaar, vanuit de Engelse versie van Vicky Bowman
MIJN EED VAN BLOED
Achter eindeloze rijen ijzeren tralies
Kunnen ze me gevangen houden.
Met de hitte van zeven zonnen
Kunnen ze me roosteren.
Met een bataljon bruten
Kunnen ze me bewaken.
Maar als ik met mijn scharlaken bloed
De hemel helemaal rood zou sproeien
Dan zouden de tralies smelten
Dan zouden de bruten knielen
Dan zouden hun zonnen voor mij in het stof kruipen.
(11 november 1988)
Zarganar
Vertaling: Babeltranslations, vanuit een Engelse versie waarvan de vertaler onbekend is
Uit: Gevangen woorden, Babel BV, Utrecht 2009 (uitgave i.s.m PEN Nederland)
Min Kon Naing (Rangoon, 1962) is een legendarische figuur bij de studentenbeweging in Birma. Tijdens de landelijke democratische opstand in 1988 prikkelden zijn opvattingen, speeeches en gedichten de democratische ambities van het volk. In 1989 werd hij door het militaire regime beschouwd als een bedreiging en tot 20 jaar gevangenisstraf veroordeeld.
In 2004 kwam hij vrij, maar werd opnieuw gearresteerd in 2007, samen met dertien andere vooraanstaande politiek-activisten, vanwege het organiseren van vreedzame protesten tegen voedselprijzen. Deze protesten leidden tot de monnikenopstand die met geweld door de militaire autoriteiten werd onderdrukt. In 2008 werd Min Kon Naing tot 65 jaar gevangenschap veroordeeld voor zijn rol in het organiseren van de demonstraties.
VERTROUWEN
Ter nagedachtenis van onze kameraden
die hun leven hebben geofferd voor ons nationaal proces
spreek ik plechtig dit vertrouwen uit.
Als in deze onvoltooide revolutie
mijn bloed niet rood genoeg zou zijn
bespat me dan met jouw bloed
als een toverdrankje dat me dapper maakt
Als in deze onvoltooide revolutie
mijn ziel door angst gegrepen werd
aarzelde en moed ontbeerde
laat dan jullie zielen de mijne binnengaan
en leid me verder.
Als in deze onvoltooide revolutie
ik een verrader werd van ons dappere volk
en onbedachtzaam en roekeloos handelde
bestraf me dan vernietigend
met je flinke pauwenpoten.
Als in deze onvoltooide revolutie
ik mijn leven halverwege op moest offeren
dan is er geen droefenis om deze wereld te verlaten.
Als bij een plicht die vervuld is, zal ik geloven
dat mijn ziel zich met vreugde verhief
en terwijl ik onze pauwenvlag ophoud
wapperend in de wind, zal ik gaan naar waar je bent.
Verwelkom me met open armen.
Min Kon Naing
Vertaling: Job Degenaar, vanuit de Engelse versie van Kyaw Thura