Het werk van het Writers in Prison Committee in 2014/2015

De Tibetaan Lobsang Chokta, overleden in april 2015

Het PEN Writers in Prison Committee (WiPC) zet zich in voor gevangen schrijvers wereldwijd. Job Degenaar, PEN-bestuurslid van 2005 tot 2015, deed verslag van zijn werk voor het WiPC in het afgelopen jaar en keek daarbij ook terug op de voorgaande tien jaar. Het verslag geeft een goed beeld van het werk van het WiPC en de nijpende situatie van veel vervolgde schrijvers. Onderstaand verslag werd behandeld tijdens de ALV op 26 september 2015. Voor deze website is het van tussenkopjes voorzien.

10 jaar WiPC: aantal cases verdubbeld
In de periode 2005-2010 is het wereldwijde aantal PEN-cases (vervolgde schrijvers) bijna verdubbeld: naar zo’n 1000 schrijvers jaarlijks. De meeste ervan staan ook op de lijst bij andere NGO’s zoals Amnesty International en Human Rights Watch. Nieuw is de zinvolle samenwerking van International WiPC met de Verenigde Naties, die alle lidstaten eens in de vier à vijf jaar beoordelen op het nakomen van de mensenrechten.

PEN en WiPC Nederland: 30 tot 50 cases per jaar
Bij gemiddeld 30 tot 50 cases per jaar is PEN Nederland actief betrokken. Ons doel is auteurs die louter op grond van hun meningsuiting gevangen zitten, te steunen; moreel, diplomatiek, literair en zo mogelijk financieel. Veel werk gebeurt in de luwte van de diplomatie, veelal in samenwerking met andere PEN-centra. Voor gevangen schrijvers is dit diplomatieke werk soms van levensbelang. Resultaten zijn meestal niet direct zichtbaar, maar op lange termijn, door geduld en vasthoudendheid, soms wel. Vervolgde schrijvers weten zich sterk gesteund door de aandacht voor hen, en de kaarten en brieven die ze ontvangen.

Een hectisch jaar
Het afgelopen jaar 2014/2015 was hectisch voor WiPC Nederland: er gingen veel brieven naar regeringsvertegenwoordigers en er waren veel internationale acties en campagnes waaraan we meededen. Ook verslaglegging en vertalingen vergden tijd. De sociale media speelden daarbij een steeds grotere rol.

Het werk in Vietnam en China
Er zijn vooral brieven gestuurd naar regeringen (en hun vertegenwoordigers in den vreemde) van landen waar de wetgeving zelf voortdurend tot mensenrechtelijke problemen leidt, bijvoorbeeld door een één-partij-systeem. Dat is bij voorbeeld het geval in Vietnam, waar veel pro-democratische bloggers vastzitten en in China, onder meer na de golf van arrestaties bij de pro-democratische protesten in Hong Kong.

Gao Yu
Ook de arrestatie van de kritische veteraan-journaliste Gao Yu (71) in China is zorgwekkend. Ze werd op 23 februari 2014 opgepakt en twee weken later in een schijnvertoning opgevoerd op televisie, waar ze onder druk bekende dat ze staatsgeheimen had gelekt. Ze werd 25 jaar geleden, op 3 juni 1989, al opgepakt vanwege een artikel waarin ze de opstand op het Tiananmenplein verdedigde. In 2013 werkte ze mee aan het PEN-rapport ‘Creativity and Constraint in Today’s China’. Op dit moment wordt er internationaal veel actie gevoerd, ook i.v.m. haar slechte gezondheid. De Empty Chair tijdens het ICORN/WiPC-congres in Amsterdam was voor haar. Op een van de WiPC-bijeenkomsten werden ansichtkaarten met plaatjes van Amsterdam verstrekt, bedoeld om vanuit Nederland te versturen naar Yu’s gevangenis, en er werd een petitie opgesteld, door 70 gedelegeerden ondertekend, die naar de Chinese ambassade in Den Haag is gegaan. PEN Nederland heeft Gao Yu voorgedragen voor de Sacharov-prijs van het Europees Parlement.

Liu Xiaobo en Liu Xia
Naast de doorgaande acties voor de gevangen Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo was er ook aandacht voor zijn vrouw Liu Xia, die huisarrest heeft sinds 2009, toen haar man werd opgepakt.
Enkele gedichten van beiden zijn in het Nederlands vertaald. Een gedicht van Liu Xiaobo verscheen o.m. op een poster van Amnesty International. Op de Vlaamse televisie en diverse podia is er aandacht aan zijn werk besteed.
Op de website www.pennederland.nl is een filmpje vinden waarin Liu Xia twee gedichten voorleest. De Nederlandse vertaling staat eronder. Het Verzetsmuseum Amsterdam heeft een van deze vertaalde teksten gebruikt tijdens een vrijheidsactiviteit op 5 mei 2015. Helaas is de situatie van dit echtpaar nog altijd onveranderd.

Li Bifeng
De veel minder bekende Chinese schrijver Li Bifeng werd in 2013 tot twaalf jaar celstraf veroordeeld wegens “fraude”. Bifeng nam ook deel aan de pro-democratische demonstraties in 1989. PEN Nederland heeft werk van hem vertaald en heeft hem een paar jaar geleden aangedragen voor de Amerikaanse Hellman-Hammett Grant, die hij ook heeft gekregen. Hij zit helaas nog steeds vast, maar het WiPC blijft actie voeren.

Tibet: Lobsang Chokta
De mysterieuze dood in april van dit jaar van de Tibetaanse schrijver en mensenrechtenactivist Lobsang Chokta, die in India in ballingschap leefde en met wie Job Degenaar nauw contact had, heeft ons zeer geraakt. Verleden jaar memoreerde Job Degenaar tijdens de Ledenvergadering de moed van Chokta toen hij zich in Kyrgyzstan uitvoerig liet fotograferen met twee vijanden van de Chinese overheid: met een portret van Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo en de eis daaronder hem vrij te laten. Datzelfde deed Chokta ook met de Oeigoer Ilham Tohti, die van de Chinese overheid levenslang kreeg vanwege zijn ‘separatisme’. Al een paar minuten later gingen deze foto’s de wereld over. Lobsang, een uiterst beminnelijk mens die met passie vocht voor de Tibetaanse zaak, heeft vermoedelijk geprobeerd een andere Tibetaanse monnik te weerhouden van zelfmoord. Beiden overleden daarbij aan hun verwondingen. Het is niet uitgesloten dat de Chinese regering hierbij betrokken is geweest, aangezien hij als een staatsvijand werd beschouwd.

Noord-Korea
PEN Nederland heeft twee jaar geleden de oprichting van het Noord-Koreaanse PEN Centrum-in-ballingschap (gezeteld in Seoul) krachtig ondersteund, waar inmiddels diverse initiatieven ontwikkeld zijn. Het afgelopen jaar kon daardoor werk verschijnen van vertaalde Noord-Koreaanse dichters in de Volkskrant en Trouw en in mei verscheen een bloemlezing van Zuid- en Noord-Koreaanse poëzie in literair tijdschrift Ballustrada.

Turkije
De wet tegen ‘smaad jegens de staat’, om het mooi te noemen, zorgt in Turkije al decennia voor beknotting van het vrije woord. De nieuwe anti-terrorisme-wetten worden nu ook ingezet tegen kritische journalisten. Een voorbeeld is de elders wonende Elif Shafak die 12 jaar celstraf kreeg opgelegd als verdachte van medeplichtigheid bij een bomaanslag in Istanbul in 1998. Ze kwam juridisch herhaaldelijk in de problemen sinds ze de Armeense kwestie als genocide benoemde. Ook leden van de religieuze Gülen-beweging werden na de aanslagen op Charlie Hebdo opgepakt en de Nederlandse journaliste Frederike Geerdink werd twee keer gearresteerd, de eerste keer op grond van vermeende propaganda voor de PKK, de tweede keer omdat ze zich in verboden gebied zou bevinden. In Diyarbakir werden onlangs twee Engelse en een Turkse journalist van VICE News opgepakt toen ze een reportage maakten over de botsingen tussen de Koerden en de oproerpolitie.

Honduras en Mexico
Diverse protestbrieven zijn ook dit jaar gestuurd naar de regering en ambassades van Honduras en Mexico, waar al jaren straffeloos kritische journalisten verdwijnen of worden vermoord. In de afgelopen maanden zijn er in beide landen opnieuw journalisten vermoord die kritisch schreven over de overheid of over drugskartels.

Saoedi-Arabië
We hebben ook acties gesteund voor de bekende gevangen Saoedi-Arabische blogger, uitgever en journalist Raif Badawi, tot nu toe vergeefs, die wegens het beledigen van de islam 20 weken lang 50 stokslagen krijgt na het vrijdaggebed en 10 jaar celstraf.

GOED NIEUWS

Dieudonné Enoh Meyomesse has published more than 15 books, including poetry, novels, essays and works on political and cultural themes.

Kameroen
Gelukkig is na jarenlang actie-voeren, mede door PEN Nederland, op 27 mei 2015 de Kameroense journalist Enoh Meyomesse, die werd beschuldigd van gouddiefstal en -smokkel, vrijgelaten. Er zijn veel acties vanuit WiPC georganiseerd om hem vrij te krijgen, zoals de uitreiking van een Oxfam Novib PEN Award in 2012, de Empty Chair voor hem op het WiPC -congres twee jaar geleden en enkele grote internationale campagnes.

Vietnam
De blinde, dove Vietnamese dichter en activist Huu Cau, die aan hartfalen leidt, is verleden jaar vrijgelaten nadat hij bijna 40 jaar in barre omstandigheden in een werkkamp gevangen heeft gezeten. We hebben voor zijn vrijlating veel actie gevoerd en ontvingen namens een vriend een dankwoord van hem en zijn familie.

Actie Aandacht Azië (AAA)
René Appel en Job Degenaar hebben enkele jaren geleden de AAA in het leven geroepen. Hun belangrijkste reden daarvoor was het feit dat in Zuid-Oost-Azië de meeste schrijvers gevangen zitten. Het zou mooi zijn als dit project de komende tijd meer vorm krijgt. Beginnende PEN-centra zoals die van Myanmar en het Noord-Koreaanse PEN Centrum in ballingschap zouden we graag willen steunen, ook financieel, bijvoorbeeld met kleine opbrengsten uit kaartverkoop. De centra waaraan we denken, zijn het Tibetan Centre (in India), het Noord-Koreaanse Centre in Zuid-Korea, PEN Myanmar waar de situatie sinds de coup ook weer verslechterd is, Bangladesh (waar een geweldsspiraal aan de gang is) en Cambodja.

International Translation Day
30 september is uitgeroepen tot International Translation Day. PEN Nederland doet mee met een gedeeltelijke vertaling van de in Eritrea gevangen schrijver Amanuel Asrat. De case van Asrat stond tijdens het internationale PEN-congres in Québec in de spotlights.

ACTIES VAN LEDEN

Vladimir Koslov
Soms leiden ook acties van leden tot goede resultaten – en daar ben ik (J.D.) ze dankbaar voor. Zo deed een PEN-lid in 2014 mee aan de wenskaartenactie en kreeg contact met de gevangen Kazachstaanse schrijver Vladimir Koslov, mensenrechtenverdediger en leider van een oppositiepartij. In 2012 werd hij gevonnist nadat hij een oliestaking in de zuidwestelijke regio van Kazachstan steunde. Internationaal wordt zijn rechtszaak beschouwd als politiek gemotiveerd. Het contact leidde uiteindelijk tot een financiële bijdrage van het PEN Emergency Fund voor Koslov en zijn gezin.

Word Wide Reading Day
Op 21 april 2015 was het World Wide Reading Day. Job Degenaar gaf op deze dag 12 uur gastles op verschillende scholen om aandacht aan het initiatief te besteden. Het initiatief ontstond enkele jaren geleden tijdens het Berlin Literaturfestival. De Armeense holocaust, die een eeuw geleden plaatsvond, was in 2015 het thema. Op deze dag werden er wereldwijd Armeense schrijvers voorgelezen. Ons PEN-lid Hanneke Eggels heeft die dag ook werk voorgelezen van Armeense schrijvers in Museum van Bommel van Dam in Venlo.

Steun voor PEN Myanmar
In augustus hield een PEN-lid een feest op een afgelegen boerderij in Friesland waar een melkbus stond waarin gedoneerd kon worden voor de PEN. Er is toen 354 euro opgehaald. Het geld is direct gestort naar het prille PEN Myanmar Centre, zodat zij een gedelegeerde kunnen sturen naar het komende PEN-congres en een steuntje in de rug hebben voor het vele goede werk dat ze daar doen. Bij een van de donaties was een kaart gevoegd met de tekst: ‘We gaan niet voor het laatste woord, maar voor het vrije woord’.

Wenskaartenactie: doe in december weer mee!
Job Degenaar dankt de PEN-leden die in de nadagen van 2014 wenskaarten hebben gestuurd naar hun gevangen collega’s elders in de wereld. Sommige PEN-leden doen al tientallen jaren mee. Deze actie is voor gevangenen vaak van onschatbare waarde: te weten dat ze niet vergeten zijn. Daarom het verzoek aan alle leden om in december weer aan de kaartenactie mee te doen.

Dank en afsluiting
Job Degenaar sloot zijn verslag met dank voor het vertrouwen dat hij al die jaren van de leden en de bestuursleden heeft mogen ontvangen. Die dank is geheel wederkerig.