Festival van het Vrije Woord 2017 – thema Turkije
Op donderdag 3 mei, op de Internationale Dag van de Persvrijheid, vond opnieuw het Festival van het Vrije Woord plaats. De locatie was ditmaal het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Het thema was dit jaar de crisis omtrent de vrijheid van meningsuiting in Turkije. De Turkse journaliste Ece Temelkuran hield de jaarlijkse Persvrijheidslezing. Een verslag door Mahaar Fattal.
Elk jaar organiseert het Persvrijheidscomité – bestaande uit de NVJ, NDP Nieuwsmedia, Free Press Unlimited, het Genootschap van Hoofdredacteuren, World Press Photo, het Persmuseum, het Nederlandse instituut voor Beeld en Geluid en PEN Nederland – het Festival van het Vrije Woord. Turkije was dit jaar het onderwerp van beschouwing.
Het festival begon ’s middags met een aantal workshops. Auteur Christine Otten, bekend van De laatste dichters en Rafaël, gaf een workshop in het schrijven van proza. Ilvy Nijokiktijen, winnares van de Zilveren Camera en de World Press Photo Multimedia Award, gaf een workshop fotografie. Jan-Joseph Stok (fotograaf en bestuurslid van de NVF) en Peter ter Velde (buitenland- en veiligheidscoördinator bij de NOS) belichtten in een uitgebreide workshop het overleven in conflictgebieden vanuit zowel het perspectief van de opdrachtgever als van de journalist.
De avond werd geopend met een optreden van de Turks-Duitse cabaretier Serdar Somuncu, waarin de concepten vrijheid en dictatuur werden behandeld, en het contrast werd aangetoond tussen het Turkije van vroeger en het Turkije van nu.
NOS-correspondent Lucas Waagmeester sprak hierna over zijn ervaringen in Turkije. “Ik kwam drie jaar geleden naar Turkije, denkende dat het een enigszins democratisch land was. De afgelopen jaren hebben we stap voor stap gezien hoe de situatie in Turkije verslechterde, en hoe de overheid geprobeerd heeft haar acties tegen de pers te legitimeren. […] Wat de overheid doet is het linken van vrije journalistiek en vrije informatie aan terrorisme. Ze zeggen: ‘We strijden tegen terrorisme, en iedereen die informatie verspreidt over deze terroristen steunt terrorisme, want iedereen die onze acties tegenwerkt steunt terrorisme.’ […] Dit is de reden waarom zoveel journalisten in Turkije in de gevangenis zitten. […] Maar deze fase is nu voorbij, de fase van het legitimeren van hun acties tegen de vrije pers. Nu zitten we in een fase van complete wetteloosheid.’’
Vervolgens hield de Turkse journaliste Ece Temelkuran de jaarlijkse Persvrijheidslezing. In haar voordracht besprak Temelkuran het gevaar van fake news en de extra verantwoordelijkheden die journalisten hierdoor hebben in onze post-truth samenleving. Ze roept journalisten wereldwijd op de waarheid te verdedigen. Lees haar (Engelse) lezing hier terug.
De avond werd afgesloten met een discussie tussen Temelkuran, Waagmeester en Somuncu over de huidige situatie in Turkije. Ze bespraken hoe de situatie in Turkije is geëscaleerd, en hoe soortgelijke situaties vermeden kunnen worden in andere landen.
Volgens Temelkuran maken we allemaal dezelfde fout, namelijk het identificeren van landen met hun dictator. We denken dat er niemand in Syrië leeft behalve Bashaar Al Assad. Dit terwijl er vele belangrijke mensen zijn in deze landen die zich elke dag weer verzetten tegen de dictatuur. Deze mensen verdienen en vereisen onze steun, aldus Temelkuran.
Somuncu benadrukte dat we ons bewust moeten zijn dat we deze vrijheid in Nederland, Duitsland en andere vrije landen alleen maar hebben omdat onze overheden tegelijkertijd wél wapens verkopen in deze conflictgebieden. Volgens Somuncu steunen we zo groeperingen wiens doelen en overtuigingen we niet kennen.
Waagmeester sloot de avond af met deze woorden: “Turkije wordt compleet gecontroleerd door de Turkse overheid. Bij het laatste referendum stemden mensen niet vóór of tégen Erdogan. Ze stemden voor Turkije. Voor hun straten, hun familie. En 49% van deze mensen heeft voor een ander Turkije gestemd. Dat biedt veel hoop. En dit betekent dat hoewel de overheid bijna 90% procent van de informatiewisseling in Turkije bezit, dit niet genoeg is om alle mensen te bedwingen. Er is een weg terug voor Turkije.’’
Verslag: Mahaar Fattal, 8 mei 2017
