Column Volkskrant

Aleid Truijens, secretaris van het bestuur van PEN, publiceerde deze column vandaag in de Volkskrant. Hierin gaat zij ook in op kwestie in De Balie. Vandaag verschijnt bovendien een ingezonden brief van Manon Uphoff, voorzitter van het bestuur van PEN, in NRC. Een nieuwsbrief voor de leden van PEN is verstuurd op maandag 11 mei. 

“We hadden een gemoedelijk gesprek, happend in onze hamburgers. Twee blakende, forse jongens met petjes wilden weten waar wij vandaan kwamen, zoals alle vriendelijke Amerikanen die we hier tegenkomen. ‘Amsterdam? Awesome!!’ Hoe het gesprek precies kwam op wapens weet ik niet meer. Waarschijnlijk vroeg ik waarom hier in the Smoky Mountains alle mensen wit zijn, terwijl Georgia toch een ‘zwarte’ staat is. Ze lachten gegeneerd: dat woord mag je hier niet gebruiken! De tijden van Black is beautiful zijn voorbij. Nou ja, African Americans, verbeterde ik. We waren net in Memphis geweest, waar alle mensen in beroerde, vieze baantjes een donkere huidskleur bleken te hebben.
Ondanks de cosmetiek van de taal was het racisme van de aardige jongens er niet minder om. Het was hier in dit knusse bergdorp oerveilig, zeiden ze met een vette knipoog. We wisten toch wel wat ze met ‘veilig’ bedoelden? Veilig onder elkaar. Kijk, betoogde de jongen, er is geen misdaad hier. Dat komt omdat we allemaal een wapen dragen. Misdaad komt in Amerika alleen voor, legde hij uit, in steden waar individueel wapenbezit verboden is en alleen de staat geweld mag gebruiken. Hij klopte op zijn zak, waar zijn trouwe vriend woonde. ‘Ik zal jullie verdedigen. Alleen goede mensen dragen hier wapens, believe me!
Ik haalde diep adem voor een verhandeling over de gevaren van wapenbezit, maar mijn man schopte mij onder tafel: in godsnaam geen discussie met deze redneck. Dat de aanslag in Dallas, opgeëist door IS, op de bijeenkomst waar ook Wilders was, was verijdeld door geweld van de overheid, zei ik ook niet. In het leuke winkeltje hingen T-shirts met de tekst ‘Ban idiots, not guns’ – uit hun jongenshart gegrepen. Ze zwaaiden hartelijk. Wat moet het gerieflijk zijn, zo ’n muurvast wereldbeeld. Met God aan je zijde.
We daalden af naar Asheville, een stadje al even wit als het bergdorp, maar uitsluitend bevolkt door hipsters, lefties en kunststudenten. Bloemenkinderen van alle leeftijden. De jaren zeventig herleven hier volop, zij het dat je daarvoor nu veel dollars moet meebrengen. In de organische, peperdure supermarkt bleken we onbedoeld glutenvrij brood en zuivelvrije kaas te hebben gekocht. Voor de deur jammerde een jongen met een gebreide muts en een gitaar over de liefdeloosheid van de wereld. Hier verkochten de leuke winkeltjes ban-de-bon T-shirts. Ook een gerieflijk wereldbeeld.
In mijn hart overheerst de twijfel. Terwijl ik in Amerika zit, een lang geleden geboekte vakantie, is de bijeenkomst voor de vrije meningsuiting in De Balie, waar de bedreigde cartoonist Kurt Westergaard sprak, zonder ongelukken verlopen. Goddank. Dankzij een dappere organisatie en de steun van burgemeester Van der Laan.
De kritiek op het bestuur van schrijversorganisatie PEN Nederland, waarvan ik deel uitmaak, vanwege het terugtrekken van een onderdeel op de bijeenkomst in de Balie, begrijp ik volkomen. Ik vrees dat ik als buitenstaander met die kritiek had ingestemd. Maar als je verantwoordelijkheid draagt voor anderen moet je dingen afwegen. Dan gaat het niet alleen om je eigen risico, maar ook om dat van anderen, genodigden die er niet om hebben gevraagd in zo n riskante omgeving verzeild te raken. Het project dat PEN had willen presenteren, zoals voorzitter Manon Uphoff in deze krant en in NRC Handelsblad uitlegde, een project waarbij Nederlandse schrijvers corresponderen met schrijvers in landen waar het slecht gesteld is met de vrijheid van meningsuiting, is kwetsbaar en niet op zijn plaats op een riskante, zwaarbeveiligde bijeenkomst. PEN heeft rekening te houden met de repercussies die schrijvers in hun land kunnen treffen. Wij proberen de vrijheid van meningsuiting van iedereen te verdedigen, van links en rechts, gelovig en ongelovig, satirisch of bloedserieus, welgevallig of niet. Dat vraagt om behoedzaam, tactvol optreden.
De komst van Westergaard stelde ons voor een duivels dilemma : ofwel geen steun aan de cartoonist bieden, of anderen in gevaar brengen door onze eigen heroïek? Eigenlijk wil je geen van beiden. Beiden zijn moreel aanvechtbaar. We hebben na lang aarzelen gekozen voor veiligheid.
Het is hartverwarmend dat Nederland nu ineens zoveel felle verdedigers van het Vrije Woord blijkt te kennen, gezien de reacties op Twitter. Door af te geven op het laffe PEN Nederland staan de critici vanzelf aan de goede kant, ook degenen die zich nooit openlijk druk hebben gemaakt om vervolgde schrijvers. Het zij zo.”

Zie ook dit artikel over het werk van PEN.