26 februari: mondiale aandacht voor Oleg Sentsov
Vandaag, 26 februari 2018, wordt door PEN-centra wereldwijd aandacht gevraagd voor Oleg Sentsov, een Oekraïense filmmaker en pro-Oekraïene activist.
In mei 2014 werd Sentsov na Putins annexatie van de Krim gearresteerd, nadat hij had meegeholpen eten te smokkelen naar door Russische troepen omsingelde Oekraïense soldaten. Onder absurde beschuldigingen – Sentsov zou leiding hebben gegeven aan een anti-Russische terroristische organisatie, brand hebben gesticht in een partijkantoor en van plan zijn geweest een standbeeld van Lenin op te blazen – werd hij in augustus 2015 veroordeeld tot een gevangenisstraf van twintig jaar. Die zit hij uit in een strenge gevangeniskolonie in de Siberische regio Jakoetië.
Veel westerse overheden, de Europese Unie en de Verenigde Staten verwerpen de uitspraak en dringen aan op zijn vrijlating. Ook vanuit de filmwereld is er grote kritiek. Regisseurs als Ken Loach, Pedro Almodóvar en vele anderen ondertekenden een brief van de European Film Academy aan de Russische regering waarin Sentsov’s vrijlating wordt geëist. Filmmaker Askold Kurov maakte over het proces de aangrijpende documentaire The Trial (2017).
In aansluiting op de mondiale actie voor Sentsov schrijft Vonne van der Meer, voorzitter van PEN Nederland, hieronder over Sentsov en de genoemde indrukwekkende documentaire.
***
Witte spijlen
Eén beeld, één zin zijn me bijgebleven van de documentaire The Trial: The state of Russia vs Oleg Sentsov. Ik zag de film alweer een tijdje terug. Vijf maanden geleden, oud nieuws – waarom daar dan nu over beginnen? Omdat de gevangenisstraf van twintig jaar, die de Oekraïense filmmaker sinds 2015 in Siberië uitzit zich aan de actualiteit onttrekt. Het woord vandaag tart, en in een moeite door: week of maand.
‘De grootste zonde op aarde is lafheid,’ zegt hij in de documentaire die Askold Kurov over zijn proces heeft gemaakt. Ik noteerde het destijds met een vraagteken erachter. Ook vraagt Sentsov zich af wat de zin is van een principe, als je niet bereid bent ervoor te lijden of te sterven.
Vrijwel de gehele film zien we hem in de rechtszaal, staand in een kooi. Doordat de spijlen wit zijn en hij ze soms vastpakt terwijl hij oplettend volgt wat er over hem gezegd wordt, heeft hij iets van een kind in een veel te grote box.
Sentsov wordt door de Russen beschuldigd van een terroristische aanslag op de Krim, het organiseren van een terroristische cel, en terroristische activiteiten. Zijn verweer: ‘De aanklacht is gebaseerd op de bekentenis van twee getuigen en afgedwongen door foltering.’ Zelf is hij na zijn arrestatie ook gefolterd, maar hij heeft geen schuld bekend.
Is lafheid de grootste zonde op aarde? Alle belangrijke scènes, verzonnen of waargebeurd, die de mens peilen stuiten op lafheid. Denk aan Petrus, die glashard ontkent Jezus ooit te hebben ontmoet. Of de onderdanen in het sprookje van Andersen die elkaar napraten als ze om het hardst beweren hoe smaakvol en verfijnd de nieuwe kleren van hun keizer zijn. Totdat een jongetje opmerkt dat de keizer geen kleren aan heeft. Het kind ziet het niet alleen, hij durft het ook te zeggen. Hardop.
Lafheid lijkt wel een draad, meegeweven in de moederschoot. Ik kan een eigenschap die zo bij ons hoort, onmogelijk als de grootste zonde beschouwen. Vandaar mijn vraagteken. Ik laat het staan, maar twijfel niet aan de oprechtheid van de woorden van Sentsov. Hij is domweg te groot voor de kooi die hem gevangen houdt.
