Dankbrieven, vrijlatingen en jarenlange inzet: het werk van PEN

Foto van Nguyen Huu Cau, genomen in 2013, een jaar voor zijn vrijlating na 40 jaar gevangenschap. De foto is genomen met een mobieltje door zijn kleindochter die hem voor het eerst bezocht.

Wereldwijd worden jaarlijks zo’n 900 schrijvers in de gevangenis gezet, gecensureerd, vermoord of bedreigd. PEN doet veel werk achter de schermen om die schrijvers te ondersteunen. Dat werk en de resultaten ervan zijn niet bij iedereen bekend, juist omdat het in de stilte van de diplomatie geschiedt. Maar voor de gesteunde schrijvers is dit werk van levensbelang. Job Degenaar, al 10 jaar vrijwilliger bij PEN, licht een tipje van de sluier op over zijn werk voor het Writers in Prison Committee van PEN.

Schrijver en dichter Job Degenaar besteedt al tien jaar elke week minstens anderhalve dag per week aan zijn werk voor het Writers in Prison Committee. “We ondersteunen gevangen auteurs die door de wet beknot worden in hun vrijheid van expressie op allerlei manieren: moreel, diplomatiek, literair en zo mogelijk financieel – via het PEN Emergency Fund. Jaarlijks zijn er wereldwijd zo’n 900 serieuze PEN-cases. Dit werk doen wij in samenwerking met tientallen andere PEN-centra wereldwijd.”

Dit werk levert vaak niet meteen zichtbaar resultaat. Juist door de vasthoudendheid en lange adem draagt het vruchten. Bovendien voelen de vervolgde schrijvers zich sterk gesteund door de aandacht en brieven van PEN. Zo is de Vietnamese dichter en activist Nguyen Huu Cau vorig jaar vrijgelaten nadat hij bijna 40 jaar in een gedwongen werkkamp gevangen heeft gezeten. Hij is blind, doof en lijdt aan hartfalen. Via een vriend liet hij Job Degenaar en PEN Nederland persoonlijk bedanken. Ook in Cuba kwamen de afgelopen jaren veel schrijvers vrij, die dankbrieven stuurden naar PEN. Er zijn meer voorbeelden, waarvan we er in onderstaande graag een aantal belichten.

Turkije
Tegen de Turkse uitgever/mensenrechtenactivist Ragip Zarakolu, Honorary Member van PEN Nederland, worden al decennia ten onrechte processen gevoerd wegens ‘insult to Turkishness’ en ‘steun aan een terroristische beweging’. PEN Nederland en individuele leden van ons hebben hem al die jaren gesteund. Op dit moment is hij vrij.

Kameroen
Zeer recentelijk, 27 april, is de Kameroense Enoh Meyomesse vrijgelaten, waarvoor de PEN-centra, ook wij, al jaren actie hebben gevoerd. Hij werd beschuldigd van het plegen van een coup en een gewapende overval en kreeg 7 jaar celstraf. Uiteindelijk werd hij in 2012 schuldig bevonden aan een gewapende overval en illegale verkoop van goud, maar internationaal beschouwt men deze zaak als politiek gemotiveerd.

Birma/Myanmar
PEN Nederland en andere PEN-centra hebben enkele jaren geleden veel aandacht besteed aan Birmese schrijvers, net als Amnesty International. Na de overgang naar een burgerregering zijn ze vrijgelaten. Onder hen waren de komiek Zarganar en schrijver Thargyi Maung Zeya.

Cuba
In Cuba kwamen veel schrijvers die wij en andere NGO’s steunden de afgelopen jaren vrij, hoewel de meesten nog in ballingschap moeten leven. De PEN ontving wereldwijd dankbrieven van hen.

Noord-Korea
PEN Nederland heeft twee jaar geleden de oprichting van het Noord-Koreaanse PEN Centrum-in-ballingschap gesteund en inmiddels werk van Noord-Koreanen in het Nederlands vertaald en in media zichtbaar gemaakt.

Nog niet gelukt: China – twee voorbeelden
We hebben de afgelopen jaren veel actie gevoerd voor bijvoorbeeld Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo, die gevangen zit omdat hij in 1989 een belangrijke rol speelde bij de pro-democratische opstand op het Plein van de Hemelse Vrede. We hebben zijn casus en die van zijn vrouw, die al t heeft, uitgebreid onder de aandacht gebracht. Poëzie van hen beiden hebben we in het Nederlands vertaald en verspreid en op diverse podia is er aandacht aan Liu Xiaobo besteed, ook wereldwijd, en er zijn over hun cases diverse oproepen aan de Chinese autoriteiten tot vrijlating gevoerd, tot nu toe helaas zonder resultaat. Het werk van PEN gaat door.

De gevangen Chinese schrijver Li Bifeng werd in 2013 tot twaalf jaar celstraf veroordeeld vanwege fraude. De Chinese autoriteiten doen dat vaker met kritische landgenoten. Vergelijkbaar is de zaak van kunstenaar Ai Weiwei. Ook Bifeng nam deel aan de pro-democratische demonstraties in 1989. PEN Nederland heeft werk van hem vertaald en onder de aandacht gebracht en samen met de Franse sinologe Marie Holzman hem een paar jaar geleden aangedragen voor de Amerikaanse Hellman-Hammett Grant. Deze award, die bestemd is voor moedige schrijvers, heeft hij ook gekregen. Hij zit helaas nog steeds gevangen. Het werk van PEN gaat door.

Vietnam
Dichter, liedschrijver en anti-corruptie -activist Nguyen Huu Cau is verleden jaar vrijgelaten na bijna 40 jaar in een gedwongen werkkamp te hebben geleefd, louter omdat hij een manuscript had ingeleverd waar hij op de achterkant van zijn script de namen noemde van officieren van de Communistische Partij, die hij beschuldigde van verkrachting en omkoperij. Hij is vrijwel blind en doof en lijdt aan hartfalen. We hebben een persoonlijk dankwoord gekregen van hem en zijn familie via een vriend vanwege onze grote betrokkenheid en steun aan hem tijdens zijn detentie.

“Dear Friend Job, by this communication, on behalf of Nguyên Huu Câu and his family, I would like to express to you and my friends and colleagues of PEN Netherlands-WIPC, my sincere gratitude for your great concern and your effective action to defend Nguyên Huu Câu during his unjust detention in inhuman conditions, specially your wonderful translation of his poem and your posting Dutch version plus my reading in Vietnamese (in video) on the website of PEN Netherlands.”